Σφοδρές αντιδράσεις έχει προκαλέσει η Meta, μητρική εταιρεία των Facebook και Instagram, μετά τις αποκαλύψεις ότι χρησιμοποιεί περιεχόμενο χρηστών για την εκπαίδευση των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης της χωρίς τη ρητή συναίνεση τους και με εργαλεία εξαίρεσης που… δεν λειτουργούν.
Ο δημοσιογράφος και δημιουργός περιεχομένου Nate Hake, ιδρυτής της ιστοσελίδας Travel Lemming, ήταν ένας από τους πρώτους που δημοσιοποίησαν το ζήτημα. Όπως ανέφερε, έλαβε ένα email από τη Meta που τον ενημέρωνε ότι οι δημοσιεύσεις του στο Instagram και το Facebook ενδέχεται να χρησιμοποιηθούν για την εκπαίδευση της AI. Αν και του δόθηκε η δυνατότητα «εξαίρεσης» μέσω link, αυτό απλώς δεν λειτουργούσε.
Και ενώ η Meta είχε δεσμευτεί ότι θα σεβαστεί την επιθυμία των χρηστών να μην χρησιμοποιηθούν τα δεδομένα τους, η απάντηση που έλαβε ο Hake όταν επικοινώνησε με την εταιρεία ήταν αποστομωτική: «Δεν μπορούμε να προχωρήσουμε σε περαιτέρω ενέργειες».
Η υπόθεση φέρνει στο προσκήνιο ένα γνωστό αλλά συχνά ξεχασμένο γεγονός: ήδη από το 2018 η Meta είχε δηλώσει ότι χρησιμοποιεί εκατομμύρια φωτογραφίες από το Instagram για την εκπαίδευση αλγορίθμων. Το τότε «πειραματικό» project έχει σήμερα εξελιχθεί σε ολόκληρη στρατηγική: οι πλατφόρμες Meta λειτουργούν πλέον ως δεξαμενές δεδομένων για την ανάπτυξη της Τεχνητής Νοημοσύνης της εταιρείας, όπως τα μοντέλα Meta AI και LLaMA.
Εν έτει 2025, η Meta φαίνεται να διευρύνει δραστικά αυτή την πρακτική, ενώ η ίδια ισχυρίζεται ότι δεν κάνει τίποτα διαφορετικό απ’ ό,τι ήδη κάνουν ανταγωνιστές της όπως η Google και η OpenAI. Όπως αναφέρει σε επίσημο blog της: «Ακολουθούμε το παράδειγμα άλλων, όπως η Google και η OpenAI, που ήδη χρησιμοποιούν δεδομένα Ευρωπαίων χρηστών για την εκπαίδευση των AI μοντέλων τους».
Τον Ιούνιο του 2024, η Meta είχε υποχωρήσει προσωρινά στις πιέσεις των ευρωπαϊκών αρχών, δηλώνοντας ότι θα «παγώσει» την εκπαίδευση AI με δεδομένα χρηστών που κατοικούν στην Ε.Ε. Ωστόσο, μόλις λίγους μήνες αργότερα, τον Απρίλιο του 2025, η εταιρεία επανήλθε ανακοινώνοντας ότι θα ξεκινήσει τη συλλογή δεδομένων (φωτογραφίες, βίντεο, σχόλια και συνομιλίες με το Meta AI) από χρήστες σε Ε.Ε. και Ηνωμένο Βασίλειο.
Η εταιρεία ενημέρωσε ότι θα στείλει ειδοποιήσεις εντός εφαρμογής και email, μέσω των οποίων οι χρήστες θα μπορούν να εκφράσουν την αντίρρησή τους. Υποσχέθηκε, μάλιστα, ότι η φόρμα ένστασης θα είναι εύκολα προσβάσιμη και διατυπωμένη σε απλή γλώσσα. Όμως, όπως αποκαλύπτεται, η πραγματικότητα διαφέρει. Πολλοί χρήστες (μεταξύ αυτών και ο Hake) καταγγέλλουν ότι τα links εξαίρεσης είτε δεν λειτουργούν είτε οδηγούν σε αδιέξοδο, με τη Meta να μη δίνει καμία περαιτέρω δυνατότητα διαγραφής ή ελέγχου των δεδομένων τους.
Η υπόθεση φέρνει ξανά στο προσκήνιο τις ανησυχίες για διαφάνεια και προστασία προσωπικών δεδομένων. Παρά τις δημόσιες διαβεβαιώσεις της Meta περί «διαφανούς προσέγγισης», φαίνεται πως η εταιρεία δεν παρακολουθεί αποτελεσματικά αν οι δεσμεύσεις της εφαρμόζονται.
Όπως επισημαίνει ο Hake, «η Meta υποσχέθηκε πως θα σεβαστεί όλες τις φόρμες ένστασης, παλιές και νέες. Κι όμως, η απάντηση που έλαβα λέει ότι δεν μπορούν να κάνουν τίποτα παραπάνω. Είναι ξεκάθαρη απόρριψη του αιτήματος». Και δεν είναι μόνος του. Δεκάδες χρήστες στα social media αναφέρουν παρόμοιες εμπειρίες, εκφράζοντας αγανάκτηση για τις τακτικές της εταιρείας.
Η εξέλιξη αυτή σηματοδοτεί ένα νέο στάδιο στη σύγκρουση μεταξύ ιδιωτικότητας και τεχνολογικής εξέλιξης. Η Τεχνητή Νοημοσύνη απαιτεί τεράστιες ποσότητες δεδομένων για να εκπαιδευτεί. Όταν αυτά τα δεδομένα προέρχονται από προσωπικές αναρτήσεις, συνομιλίες ή σχόλια, το ζήτημα γίνεται ιδιαίτερα ευαίσθητο. Αν η δυνατότητα «opt-out» είναι ουσιαστικά ανενεργή ή δύσχρηστη, τότε πρόκειται για συστημική παραβίαση του δικαιώματος επιλογής, με απρόβλεπτες συνέπειες για την εμπιστοσύνη του κοινού στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης.
Η πίεση προς τη Meta ενδέχεται να αυξηθεί, ειδικά από ρυθμιστικές αρχές της Ε.Ε., όπου ήδη ισχύουν αυστηροί κανόνες προστασίας προσωπικών δεδομένων (GDPR). Το ζήτημα είναι αν αυτές οι αρχές θα κινηθούν προληπτικά και αποτελεσματικά, ή αν για άλλη μια φορά οι τεχνολογικοί κολοσσοί θα προχωρήσουν απρόσκοπτα στη συλλογή και αξιοποίηση του ψηφιακού μας αποτυπώματος.
