Μια σημαντική ανακάλυψη από επιστήμονες του ερευνητικού κέντρου Forschungszentrum Jülich στη Γερμανία αποκαλύπτει ότι η τροχιακή στροφορμή των ηλεκτρονίων, μια ιδιότητα που μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν ασήμαντη, μπορεί όχι μόνο να διατηρηθεί σε συγκεκριμένα υλικά, αλλά και να ελεγχθεί ενεργά. Η εξέλιξη αυτή θέτει τις βάσεις για μια νέα γενιά ηλεκτρονικών εξαρτημάτων με εξαιρετική ενεργειακή αποδοτικότητα και ανθεκτικότητα στη μεταφορά πληροφορίας.
Στον κόσμο της τεχνολογίας, η παραδοσιακή ηλεκτρονική βασίζεται κυρίως στο φορτίο των ηλεκτρονίων, ενώ τα τελευταία χρόνια η στροφορμή (spin) των ηλεκτρονίων έχει αξιοποιηθεί στην τεχνολογία spintronics και στους κβαντικούς υπολογιστές. Πλέον, μια νέα ιδιότητα εισέρχεται δυναμικά στο προσκήνιο: η τροχιακή στροφορμή (orbital angular momentum – OAM), η οποία περιγράφει το πώς κινείται το ηλεκτρόνιο εντός του ατόμου, όχι σε κλασικές τροχιές, αλλά ως κατανομή σύμφωνα με τους κανόνες της κβαντομηχανικής.
Όπως εξηγεί ο Dr. Christian Tusche από το Ινστιτούτο Peter Grünberg του Forschungszentrum Jülich, η OAM έχει τεράστιο δυναμικό ως φορέας πληροφορίας και είναι μάλιστα πιο ανθεκτική σε περιβαλλοντικές διαταραχές από τη στροφορμή. Η μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Advanced Materials, αποδεικνύει πως σε ορισμένα «χειρόμορφα» υλικά η τροχιακή στροφορμή διατηρείται και μπορεί να εντοπιστεί πειραματικά.
Κλειδί για την ανακάλυψη αποτέλεσε η μελέτη χειρόμορφων (chiral) υλικών όπως το πυριτιούχο κοβάλτιο (CoSi). Τα κρύσταλλα αυτά δεν διαθέτουν συμμετρία κατοπτρισμού, είναι δηλαδή είτε «δεξιόχειρα» είτε «αριστερόχειρα», όπως και τα ανθρώπινα χέρια. Η χειρομορφία δεν είναι ξένη στη φύση, καθώς εμφανίζεται σε μόρια σακχάρων, αμινοξέων και στο DNA.
Χρησιμοποιώντας υψηλής ανάλυσης μικροσκοπία ορμής και κυκλικά πολωμένο φως, οι ερευνητές κατάφεραν να ανιχνεύσουν την OAM τόσο στο εσωτερικό όσο και στην επιφάνεια του κρυστάλλου. Οι μετρήσεις πραγματοποιήθηκαν με το μικροσκόπιο NanoESCA στο σύγχροτρον Elettra στην Ιταλία, όπου παρατηρήθηκε ότι η κατεύθυνση της χειρομορφίας επηρεάζει προβλέψιμα την OAM των ηλεκτρονίων.
Τα ευρήματα αποδεικνύουν ότι η δομή του κρυστάλλου μπορεί να επηρεάζει άμεσα την τροχιακή στροφορμή των ηλεκτρονίων. Αυτή η άμεση σύνδεση μεταξύ δομής και ιδιοτήτων προσφέρει νέες δυνατότητες στην επεξεργασία πληροφορίας. Όπως σημειώνει ο Dr. Ying-Jiun Chen, η ανακάλυψη ανοίγει νέους ορίζοντες για την επιστήμη των υλικών και την τεχνολογική καινοτομία.
Η OAM αναπαρίσταται μέσω χαρακτηριστικών σχημάτων που ονομάζονται τόξα Fermi (Fermi arcs), τα οποία απεικονίζονται σε διαγράμματα χώρου ορμής. Στο μέλλον, η πληροφορία θα μπορούσε να μεταδίδεται και να αποθηκεύεται όχι μόνο μέσω του φορτίου ή της στροφορμής των ηλεκτρονίων, αλλά και μέσω της τροχιακής τους κατεύθυνσης, θεμελιώνοντας έτσι έναν νέο τομέα: την τροχιονική (orbitronics).
Η Ευρωπαϊκή Ένωση υποστηρίζει την ανάπτυξη αυτής της τεχνολογίας μέσω του προγράμματος EIC Pathfinder OBELIX, στο οποίο συμμετέχει και ο καθηγητής Yuriy Mokrousov από το Πανεπιστήμιο του Mainz και το Ινστιτούτο Peter Grünberg. Η συνεισφορά του σε θεωρητικά μοντέλα ήταν καθοριστική για την κατανόηση της τροχιακής στροφορμής.
Ο καθηγητής Claus Michael Schneider υπογραμμίζει τις εφαρμογές: από τη χρήση της OAM ως φορέα πληροφορίας, έως την ενεργοποίηση της χειρομορφίας ενός υλικού μέσω κυκλικά πολωμένου φωτός, δημιουργώντας έτσι διακόπτες χωρίς μηχανική επαφή, αλλά με βάση το φως, ενδεχομένως ως εναλλακτική του τρανζίστορ. Η σύνδεση OAM και στροφορμής θα μπορούσε επίσης να ενσωματωθεί σε υβριδικές κβαντικές συσκευές.
Η τροχιονική αναμένεται να φέρει επανάσταση στον τρόπο που επεξεργαζόμαστε την πληροφορία, προσφέροντας νέες δυνατότητες σε ένα κόσμο που απαιτεί όλο και πιο αποδοτικά και ισχυρά τεχνολογικά εργαλεία.
[via]
