Μια νέα πρόταση επιχειρεί να αναδιατυπώσει τις βασικές μας αντιλήψεις για την πολυπλοκότητα του Σύμπαντος, όχι μόνο στον ζωντανό κόσμο, αλλά και σε ανόργανες μορφές ύλης. Εμπνευσμένη από τις θεμελιώδεις φυσικές αρχές, η πρόταση αυτή φιλοδοξεί να εισάγει έναν νέο νόμο της φύσης, σύμφωνα με τον οποίο η πολυπλοκότητα αυξάνεται αναπόφευκτα με την πάροδο του χρόνου, μια διαδικασία συγκρίσιμη με τη δεύτερη αρχή της θερμοδυναμικής που αφορά την αύξηση της εντροπίας.
Η ιδέα αυτή υποστηρίζεται από τον μεταλλειολόγο Robert Hazen και τον αστροβιολόγο Michael Wong, σε συνεργασία με μια διεπιστημονική ομάδα ερευνητών. Αντί να βλέπουν την εξέλιξη ως ένα αποκλειστικά βιολογικό φαινόμενο, οι επιστήμονες αυτοί προτείνουν ότι πρόκειται για μια ευρύτερη, καθολική διαδικασία επιλογής, στην οποία κυριαρχεί η έννοια της «λειτουργικής πληροφορίας». Με άλλα λόγια, τα συστήματα που εξελίσσονται είναι εκείνα που ενσωματώνουν πληροφορίες με λειτουργική αξία, επιτρέποντάς τους να επιτελούν συγκεκριμένα έργα.
Η έννοια της λειτουργικής πληροφορίας εισήχθη το 2003 από τον βιολόγο Jack Szostak, με στόχο τη μέτρηση της πολυπλοκότητας των βιομορίων όχι μόνο από την άποψη της δομής τους αλλά και της ικανότητάς τους να εκτελούν λειτουργίες. Ένα μόριο RNA που συνδέεται με έναν στόχο είναι πιο “πληροφοριακά μοναδικό” αν λίγα άλλα μόρια μπορούν να κάνουν το ίδιο. Αυτό μεταφράζεται σε υψηλότερη λειτουργική πληροφορία.
Η θεωρία αυτή επεκτάθηκε πέρα από τα όρια της βιολογίας. Ο Hazen, διερευνώντας την προέλευση της ζωής, παρατήρησε ότι ακόμη και οι ανόργανες μορφές ύλης, όπως τα ορυκτά, παρουσιάζουν αύξηση πολυπλοκότητας με την πάροδο του χρόνου. Μόνο λίγοι συνδυασμοί στοιχείων σχηματίζουν σταθερά ορυκτά, ενώ οι πιο σύνθετοι συνδυασμοί, που απαιτούν ειδικές συνθήκες, μπορούν να παραμείνουν επειδή η ενέργεια δεν επαρκεί για να μετατραπούν σε πιο σταθερές μορφές.
Σύμφωνα με τον Wong, υπάρχουν τρία βασικά συμπεράσματα από την εργασία τους:
- Η βιολογία είναι απλώς μία εκδοχή της εξέλιξης
- Υπάρχει ένα είδος «βέλους του χρόνου» που υποδηλώνει αυξανόμενη πολυπλοκότητα
- Η πληροφορία μπορεί να θεωρηθεί θεμελιώδης φυσική παράμετρος, όπως η μάζα ή η ενέργεια
Η προσέγγιση αυτή προσφέρει επίσης έναν νέο τρόπο κατανόησης απότομων μεταβάσεων στην εξέλιξη, όπως η εμφάνιση ευκαρυωτικών κυττάρων ή η ανάπτυξη της συνείδησης. Τέτοια «άλματα» θεωρούνται από τη νέα θεωρία ως αναπόφευκτες φάσεις, στις οποίες το εξελισσόμενο σύστημα αποκτά πρόσβαση σε εντελώς νέες δυνατότητες. Σε κάθε επίπεδο, τα κριτήρια για το ποια μορφή επιβιώνει αλλάζουν, οδηγώντας σε πρωτόγνωρους τρόπους οργάνωσης.
Παρά την έντονη υποστήριξη από ορισμένους ερευνητές, άλλοι εκφράζουν σκεπτικισμό. Εντοπίζουν προβλήματα στο γεγονός ότι η λειτουργική πληροφορία είναι συμφραζόμενη και δύσκολα μετρήσιμη, ιδιότητες που περιορίζουν την πειραματική επαλήθευση της θεωρίας. Η Sara Walker, για παράδειγμα, επισημαίνει ότι δεν υπάρχει σαφής τρόπος για να ελεγχθεί αντικειμενικά η υπόθεση.
Ωστόσο, ο Hazen παραμένει αισιόδοξος. Επισημαίνει ότι πολλές επιστημονικές θεωρίες, όπως οι προσεγγίσεις στην αστροδυναμική, λειτουργούν χωρίς να είναι πλήρως υπολογίσιμες. Ο Wong, με τη σειρά του, βλέπει προοπτικές εφαρμογής της θεωρίας στην αστροβιολογία, ειδικά στην αναζήτηση ζωής εκτός Γης που ίσως δεν έχει χημικά χαρακτηριστικά παρόμοια με αυτά της ζωής στη Γη, αλλά να εμφανίζει λειτουργική πολυπλοκότητα.
Η πρόταση των Hazen και Wong δεν υποστηρίζει απλώς ότι η ζωή είναι πιθανή. αλλά ότι η αυξανόμενη πολυπλοκότητα του Σύμπαντος καθιστά αναπόφευκτη την εμφάνιση οργανωμένων, εξελισσόμενων συστημάτων. Αν έχουν δίκιο, τότε η ζωή, η νοημοσύνη και ίσως ακόμη και ο πολιτισμός δεν είναι τυχαία φαινόμενα, αλλά βαθμίδες μιας κοσμικής διαδικασίας προς την πολυπλοκότητα.
[via]
