Η φύση του Σύμπαντος λίγο μετά τη γέννηση του εξακολουθεί να αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της σύγχρονης φυσικής. Μια νέα επιστημονική μελέτη έρχεται να ρίξει φως σε αυτή τη σκοτεινή περίοδο της κοσμικής ιστορίας, διερευνώντας τη συμπεριφορά βαρέων σωματιδίων υπό ακραίες συνθήκες. Το ερευνητικό έργο, που δημοσιεύθηκε από ομάδα φυσικών του Πανεπιστημίου της Βαρκελώνης, συμβάλλει ουσιαστικά στην κατανόηση των πρώτων στιγμών του σύμπαντος, λίγο μετά το Big Bang.
Η μελέτη επικεντρώνεται στις αλληλεπιδράσεις βαρέων αδρονίων — δηλαδή σωματιδίων που περιέχουν «βαριά» κουάρκ, όπως τα charm και bottom κουάρκ — μέσα σε ένα περιβάλλον που ονομάζεται αδρονική ύλη. Αυτό το εξαιρετικά πυκνό και θερμό μέσο δημιουργείται στο τελικό στάδιο συγκρούσεων βαρέων πυρήνων, όπως αυτές που πραγματοποιούνται σε μεγάλα επιταχυντικά κέντρα, μεταξύ των οποίων το Large Hadron Collider (LHC) στο CERN και ο Relativistic Heavy Ion Collider (RHIC) στις ΗΠΑ.
Οι ερευνητές αναδεικνύουν τη σημασία της ενσωμάτωσης αυτών των αλληλεπιδράσεων στις προσομοιώσεις, ώστε να ερμηνεύονται με μεγαλύτερη ακρίβεια τα δεδομένα που συλλέγονται από πειράματα υψηλής ενέργειας. Χωρίς αυτή την προσέγγιση, παραμένουν ανεξερεύνητες κρίσιμες πτυχές του τρόπου με τον οποίο η ύλη συμπεριφέρεται στις συνθήκες που επικρατούσαν στα πρώτα μικροδευτερόλεπτα του Σύμπαντος.
Όταν δύο ατομικοί πυρήνες συγκρούονται με ταχύτητα σχεδόν όση αυτή του φωτός, όπως συμβαίνει στα παραπάνω πειράματα, παράγονται θερμοκρασίες υπερδεκαπλάσιες από εκείνες στο εσωτερικό του Ήλιου. Για απειροελάχιστο χρόνο, δημιουργείται τότε μια κατάσταση ύλης που ονομάζεται πλάσμα κουάρκ-γλουόνιου (quark-gluon plasma ή QGP), ένα είδος «πρωτογενούς σούπας» από στοιχειώδη σωματίδια που υπήρχε αμέσως μετά το Big Bang. Καθώς αυτή η «σούπα» ψύχεται, μετατρέπεται σταδιακά σε αδρονική ύλη, όπου συναντάμε γνωστά σωματίδια όπως πρωτόνια, νετρόνια και διάφορα μεσόνια.
Το ενδιαφέρον των ερευνητών στρέφεται σε αυτό το μεταβατικό στάδιο και ειδικά στη συμπεριφορά βαρέων σωματιδίων, όπως τα D και B μεσόνια, τα οποία περιέχουν charm ή bottom κουάρκ. Τα βαριά κουάρκ, λόγω της μεγάλης τους μάζας, δημιουργούνται σχεδόν αμέσως μετά τη σύγκρουση και κινούνται πιο αργά από τα ελαφρότερα σωματίδια. Αυτό τα καθιστά εξαιρετικούς «ανιχνευτές» της κατάστασης της ύλης γύρω τους, καθώς οι αλληλεπιδράσεις τους αποκαλύπτουν πολύτιμες πληροφορίες για τις ιδιότητες του περιβάλλοντος στο οποίο κινούνται.
Η μελέτη επανεξετάζει θεωρητικά μοντέλα και πειραματικά δεδομένα, με στόχο να κατανοηθεί καλύτερα ο τρόπος με τον οποίο αυτά τα βαρέα σωματίδια διασπείρονται και χάνουν ενέργεια καθώς ταξιδεύουν μέσα στο πυκνό πλάσμα. Η ανάλυση εξετάζει και το πώς οι αλληλεπιδράσεις αυτές επηρεάζουν παρατηρήσιμες ποσότητες όπως η ροή των σωματιδίων και η απώλεια ορμής.
Ο Juan M. Torres-Rincón, μέλος του Τμήματος Κβαντικής Φυσικής και Αστροφυσικής του Πανεπιστημίου της Βαρκελώνης, εξηγεί ότι για να κατανοήσουμε πλήρως τι συμβαίνει στα πειράματα, είναι απαραίτητο να μελετήσουμε τις κινήσεις των βαρέων σωματιδίων και κατά τα μεταγενέστερα στάδια της σύγκρουσης. Όπως λέει χαρακτηριστικά, η φάση που ακολουθεί μετά την ψύξη του συστήματος παραμένει κρίσιμη για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο τα σωματίδια χάνουν ενέργεια και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους.
Για να γίνει πιο κατανοητή αυτή η διαδικασία, ο ίδιος παρομοιάζει την κίνηση ενός αντικειμένου με μεγάλο βάρος μέσα σε μια γεμάτη πισίνα: ακόμα και όταν τα πρώτα κύματα έχουν καταλαγιάσει, το αντικείμενο συνεχίζει να κινείται και να χτυπά πάνω σε άλλα σώματα. Αντίστοιχα, τα βαρέα σωματίδια που δημιουργούνται στις συγκρούσεις συνεχίζουν να επηρεάζονται από την αδρονική ύλη ακόμη και όταν η πιο έντονη φάση έχει παρέλθει. Αυτές οι καθυστερημένες αλληλεπιδράσεις, αν και πιο διακριτικές, παρέχουν κρίσιμες ενδείξεις για τις συνθήκες που επικρατούσαν στα πρώτα στάδια του Σύμπαντος. Η παράλειψη αυτής της φάσης σημαίνει απώλεια σημαντικής πληροφορίας.
Πέρα από τη βασική έρευνα, τα ευρήματα της μελέτης ανοίγουν τον δρόμο για νέα πειράματα, αυτή τη φορά σε χαμηλότερες ενέργειες. Πρωτοβουλίες όπως αυτές που σχεδιάζονται στο Super Proton Synchrotron (SPS) του CERN ή στο μελλοντικό ερευνητικό κέντρο FAIR στο Ντάρμστατ της Γερμανίας, θα μπορούσαν να επιβεβαιώσουν και να επεκτείνουν τις παρατηρήσεις. Η κατανόηση της συμπεριφοράς βαρέων σωματιδίων υπό ακραίες συνθήκες δεν αποτελεί μόνο μια πρόκληση της θεμελιώδους φυσικής, αλλά και ένα κλειδί για να ξεκλειδώσουμε τα μυστικά της δημιουργίας του Σύμπαντος.
[via]
