Μια νέα και αρκετά ριζοσπαστική θεωρία έρχεται να προστεθεί στον μακροχρόνιο επιστημονικό διάλογο γύρω από την εξαφάνιση των Νεάντερταλ. Ο Agnit Mukhopadhyay, Φυσικός από το Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, προτείνει ότι το τέλος των Νεάντερταλ ίσως προκλήθηκε από ένα γεωμαγνητικό φαινόμενο που εκτυλίχθηκε πριν από περίπου 41.000 χρόνια και είχε ως αποτέλεσμα τη μαζική έκθεση της Γης σε κοσμική και υπεριώδη ακτινοβολία.
Η πρόταση αυτή, η οποία δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science Advances, βασίζεται σε τρισδιάστατα μοντέλα της γεωδιαστημικής κατάστασης του πλανήτη κατά την εποχή του αποκαλούμενου συμβάντος Laschamp, κατά το οποίο οι μαγνητικοί πόλοι της Γης αντιστράφηκαν προσωρινά, με σημαντική αποδυνάμωση του γεωμαγνητικού πεδίου. Σύμφωνα με την έρευνα, αυτή η αποδυνάμωση επέτρεψε σε επιβλαβή ακτινοβολία από το Διάστημα να φτάσει στην επιφάνεια του πλανήτη, προκαλώντας ένα ιδιαίτερα εχθρικό περιβάλλον για τους Νεάντερταλ.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι Homo sapiens φέρεται να είχαν σημαντικό πλεονέκτημα. Η χρήση στενά εφαρμοσμένων ενδυμάτων, η αξιοποίηση του ορυκτού ώχρα για προστασία από τον ήλιο και η αναζήτηση καταφυγίου σε σπήλαια θεωρούνται από τον Mukhopadhyay ως παράγοντες που προσέφεραν προβάδισμα επιβίωσης στους σύγχρονους ανθρώπους. Αυτή η υπόθεση υποστηρίζει ότι οι Νεάντερταλ, χωρίς αντίστοιχα μέσα προστασίας, υπέκυψαν στο νέο, σκληρότερο περιβάλλον.
Ωστόσο, η ερμηνεία αυτή έχει δεχτεί έντονη κριτική από την επιστημονική κοινότητα, καθώς φαίνεται να βασίζεται σε υπεραπλούστευση ενός ιδιαίτερα σύνθετου ζητήματος. Παρότι είναι γεγονός ότι δεν έχουν εντοπιστεί ρούχα που να σχετίζονται άμεσα με Νεάντερταλ, αυτό δεν συνεπάγεται ότι δεν χρησιμοποιούσαν ενδύματα. Αντιθέτως, υπάρχουν πολλά αρχαιολογικά ευρήματα που αποδεικνύουν την κατεργασία δερμάτων μέσω ειδικών εργαλείων, γεγονός που υποδηλώνει κατασκευή βασικών ενδυμάτων. Επιπλέον, η επιβίωση σε παγωμένα ευρωπαϊκά κλίματα χωρίς κάποια μορφή ρουχισμού θα ήταν πρακτικά αδύνατη.
Όσον αφορά την ώχρα, η χρήση του δεν αποτελεί αποκλειστικό χαρακτηριστικό των Homo sapiens. Υπάρχουν επαρκείς ενδείξεις για τη χρήση του από Νεάντερταλ, με σκοπούς που κυμαίνονται από συμβολικούς και καλλωπιστικούς έως και θεραπευτικούς ή απωθητικούς για έντομα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το εύρημα ενός τρυπημένου κελύφους χτένας από τη Cueva Antón στην Ισπανία, το οποίο έχει βαφτεί με ώχρα και αποδίδεται στους Νεάντερταλ.
Ένα άλλο επιχείρημα της θεωρίας Mukhopadhyay είναι ότι οι Νεάντερταλ υπέφεραν περισσότερο λόγω του ότι δεν χρησιμοποιούσαν τεχνολογία μακρινής θήρευσης, σε αντίθεση με τους Homo sapiens που ανέπτυξαν βλήματα από πέτρα ή σκληρά υλικά. Πράγματι, η τεχνολογική καινοτομία αποτέλεσε ένα σαφές πλεονέκτημα για τους σύγχρονους ανθρώπους. Ωστόσο, η τεχνολογική διαφορά από μόνη της δεν αρκεί για να εξηγήσει την «εξαφάνιση» των Νεάντερταλ.
Στην πραγματικότητα, τα γενετικά δεδομένα υποδεικνύουν ότι οι Νεάντερταλ δεν εξαφανίστηκαν πλήρως, αλλά ενσωματώθηκαν σταδιακά στους Homo sapiens μέσω επιμειξιών. Η διαφορά στον πληθυσμιακό όγκο – με τους Homo sapiens να υπερτερούν αριθμητικά – ενδεχομένως να έπαιξε καθοριστικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία.
Η θεωρία του Mukhopadhyay δεν υποστηρίζεται επαρκώς από τα αρχαιολογικά δεδομένα. Δεν υπάρχουν ενδείξεις για ξαφνική πληθυσμιακή κατάρρευση των Νεάντερταλ κατά την περίοδο του συμβάντος Laschamp, ούτε εντοπίζεται μαζική εξαφάνιση άλλων ανθρώπινων ή ζωικών ειδών. Αν η αυξημένη ηλιακή ακτινοβολία αποτελούσε τόσο καθοριστικό παράγοντα, θα αναμέναμε ανάλογες επιπτώσεις και στους Homo sapiens που ζούσαν σε θερμότερες περιοχές της Αφρικής, κάτι που δεν παρατηρείται.
Η εξαφάνιση των Νεάντερταλ παραμένει ένα ζήτημα που απαιτεί πολυπαραγοντική προσέγγιση, συνδυάζοντας αρχαιολογικά, παλαιοανθρωπολογικά και γενετικά δεδομένα. Δεν ήταν απλώς θύματα φυσικών καταστροφών ή τεχνολογικής υστέρησης. Αντιθέτως, ήταν ένα είδος πολιτισμικά ανεπτυγμένο, με σημαντική ικανότητα προσαρμογής, που επιβίωσε για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια αντιμετωπίζοντας κλιματικές αλλαγές και μαγνητικές ανωμαλίες, όπως το συμβάν Blake πριν από 120.000 χρόνια.
Η ιδέα ότι μια αντιστροφή των μαγνητικών πόλων εξαφάνισε τους Νεάντερταλ είναι ελκυστική σεναριακά, αλλά δεν φαίνεται να στέκει πλήρως επιστημονικά. Το πιθανότερο είναι ότι η ιστορία τους δεν τελείωσε με μια καταστροφή, αλλά ενσωματώθηκε στη δική μας.
[via]
