Σημαντικές εξελίξεις έρχονται από τον χώρο της Χημείας, καθώς μια ερευνητική ομάδα από το Hong Kong University of Science and Technology (HKUST) κατάφερε να επιτύχει χημικούς μετασχηματισμούς με έως και 99% λιγότερη ενέργεια από τις παραδοσιακές μεθόδους. Το επίτευγμα αυτό στηρίζεται στη χρήση φωτός και στην αξιοποίηση εξαιρετικά μικροσκοπικών σωματιδίων, γνωστών ως quantum dots, τα οποία φέρνουν επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να προκαλέσουμε και να ελέγξουμε πολύπλοκες χημικές αντιδράσεις.
Τα quantum dots είναι νανοκρύσταλλοι ημιαγωγών, χιλιάδες φορές μικρότεροι από έναν κόκκο άμμου. Παρόλο που το επιστημονικό ενδιαφέρον γύρω από αυτά τα σωματίδια δεν είναι καινούργιο, η πρακτική τους εφαρμογή στη φωτοκατάλυση — τη χρήση φωτός για την επιτάχυνση χημικών αντιδράσεων — έχει περιοριστεί από τη δυσκολία να παραχθούν και να ελεγχθούν αποτελεσματικά τα αποκαλούμενα “hot electrons”, δηλαδή υποατομικά σωματίδια με πολύ υψηλή ενέργεια.
Η ομάδα του HKUST κατάφερε να ξεπεράσει αυτό το εμπόδιο δημιουργώντας ένα σύστημα quantum dots με πυρήνα από CdS/ZnS εμπλουτισμένο με μαγγάνιο. Χάρη σε ένα ιδιαίτερο κβαντικό φαινόμενο, γνωστό ως διαδικασία Auger, οι ερευνητές πέτυχαν κάτι εντυπωσιακό: τα quantum dots απορροφούν δύο φωτόνια χαμηλής ενέργειας και απελευθερώνουν ένα υπερενεργό ηλεκτρόνιο, ικανό να προκαλέσει αντιδράσεις που μέχρι πρότινος απαιτούσαν πολύ εντονότερες συνθήκες. Ουσιαστικά, τα νανοσωματίδια μετατρέπονται σε μικροσκοπικούς ενισχυτές ενέργειας, μετατρέποντας αδύναμο φως σε εργαλείο υψηλής ισχύος.
Τα αποτελέσματα της έρευνας είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά. Το νέο σύστημα κατάφερε να πραγματοποιήσει αντιδράσεις υψηλής δυσκολίας, όπως η Birch reduction, η οποία συνήθως απαιτεί τη χρήση υγρής αμμωνίας και αλκαλικών μετάλλων. Επιπλέον, πέτυχε τη διάσπαση ισχυρών χημικών δεσμών όπως C–Cl, C–Br, C–I, C–O, C–C και N–S, σε μόρια με αρνητικά δυναμικά αναγωγής που φτάνουν έως τα -3.4 βολτ — επίπεδα που μέχρι σήμερα θεωρούνταν απρόσιτα για τα φωτοχημικά συστήματα.
Και όλα αυτά, με μόλις το 1% της ενέργειας φωτός που απαιτείται από τις συμβατικές μεθόδους. Πρόκειται για ένα άλμα 99% στην αποδοτικότητα, που ενδέχεται να αλλάξει τα δεδομένα στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζονται πολλές χημικές διεργασίες. Ακόμη πιο εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι οι αντιδράσεις αυτές μπορούν να ελέγχονται με ακρίβεια απλώς και μόνο μέσω της ρύθμισης της έντασης του φωτός. Έτσι, ανοίγει ο δρόμος για τη δημιουργία αλυσίδων προγραμματισμένων χημικών αντιδράσεων, με τρόπο που θυμίζει τη λειτουργία ενός “χημικού υπολογιστή”.
Οι πιθανές εφαρμογές αυτής της τεχνολογίας είναι ευρύτατες και αγγίζουν κρίσιμους βιομηχανικούς τομείς, όπως η φαρμακευτική παραγωγή και η κατασκευή πλαστικών. Η μετάβαση σε ένα σύστημα που βασίζεται στο φως αντί σε επιθετικά χημικά αντιδραστήρια μπορεί να μειώσει την ενεργειακή κατανάλωση, να περιορίσει την παραγωγή τοξικών αποβλήτων και να εναρμονιστεί με τις αρχές της “πράσινης χημείας“, προσφέροντας πιο φιλικές προς το περιβάλλον λύσεις.
Φυσικά, η μετάβαση από το εργαστήριο στη μαζική παραγωγή απαιτεί περαιτέρω έρευνα. Το σύστημα πρέπει να δοκιμαστεί σε ευρύτερο φάσμα χημικών αντιδράσεων, να αποδειχθεί ότι μπορεί να διατηρήσει τη σταθερότητά του σε βάθος χρόνου και να καταστεί οικονομικά βιώσιμο όσον αφορά την παραγωγή των εξειδικευμένων quantum dots. Παρ’ όλα αυτά, η επιστημονική κοινότητα ήδη δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την εξέλιξη αυτής της τεχνολογίας, με στόχο την επέκταση της χρήσης της και σε ακόμη πιο σύνθετους χημικούς μετασχηματισμούς.
[via]
