Η γνωστή φράση «όσοι δεν θυμούνται το παρελθόν, είναι καταδικασμένοι να το επαναλάβουν» αποκτά νέο νόημα στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης. Η κατανόηση του παρελθόντος δεν περιορίζεται πλέον σε υποθέσεις και ερμηνείες αρχαίων πηγών. Χάρη σε σύγχρονες μεθόδους μηχανικής μάθησης, οι ιστορικοί αποκτούν πρόσβαση σε δεδομένα που παλαιότερα απλά δεν θα υπήρχαν. Η αρχαία Ρώμη αποτελεί τώρα το νέο πεδίο εφαρμογής αυτής της ριζοσπαστικής τεχνολογίας.
Τα επιτεύγματα της AI στην κατανόηση ιστορικών εγγράφων δεν είναι πλέον θεωρητικά. Σε παλαιότερες περιπτώσεις, AI μοντέλα βοήθησαν στη μελέτη της Βίβλου, προσδιορίζοντας ομάδες συγγραφέων με κοινά χαρακτηριστικά, αν και χωρίς να μπορούν να ταυτοποιήσουν συγκεκριμένα άτομα. Σε μια άλλη εντυπωσιακή επίδειξη δυνατοτήτων, ερευνητές κατάφεραν να «διαβάσουν» έναν καμένο ρωμαϊκό πάπυρο με τη βοήθεια ακτινογραφίας και τεχνητής νοημοσύνης. Τώρα, ένα νέο σύστημα AI δείχνει ότι μπορεί να αποκωδικοποιήσει λαξευμένες επιγραφές από τη ρωμαϊκή εποχή, συμπληρώνοντας χαμένα κομμάτια και εκτιμώντας ακόμη και την πιθανή χρονολογία τους.
Διαβάστε επίσης
Το σύστημα έχει την ονομασία Aeneas, εμπνευσμένο από την ομώνυμη μυθολογική φιγούρα που συνδέει την Ελλάδα και τη Ρώμη. Πρόκειται για προϊόν συνεργασίας μεταξύ ιστορικών του University of Nottingham και μηχανικών τεχνητής νοημοσύνης της DeepMind, θυγατρικής της Google. Ο ρόλος του είναι ξεκάθαρος: να βοηθήσει στην ερμηνεία ρωμαϊκών επιγραφών, οι οποίες συχνά εμφανίζονται με φθορές, κενά ή χαμένες λέξεις.
Οι ρωμαϊκές επιγραφές, λαξευμένες σε πέτρα και γραμμένες στα λατινικά με κεφαλαία, αποτελούν ανεκτίμητα τεκμήρια της καθημερινότητας, της πολιτικής και της κοινωνικής δομής της εποχής. Ωστόσο, με την πάροδο των αιώνων, πολλές έχουν υποστεί φθορές ή καταστροφή, καθιστώντας δύσκολη την ανάγνωσή τους. Οι ιστορικοί βασίζονται σε «παράλληλα» κείμενα, δηλαδή άλλα γραπτά με παρόμοιο ύφος, γραμματική και ιστορικό πλαίσιο, για να υποθέσουν τι μπορεί να έγραφε ένα κατεστραμμένο απόσπασμα.
Διαβάστε επίσης
Εδώ ακριβώς επεμβαίνει το Aeneas, αξιοποιώντας μια βάση δεδομένων με 176.000 επιγραφές για να εντοπίζει μοτίβα και αντιστοιχίες. Το σημαντικό είναι ότι αυτή η διαδικασία, η οποία με ανθρώπινα μέσα μπορεί να διαρκεί εβδομάδες ή μήνες, πραγματοποιείται από το σύστημα σχεδόν ακαριαία. Το Aeneas, ακριβώς όπως ένας έμπειρος ιστορικός, αναλύει τη μορφολογία, τη σύνταξη και το περιεχόμενο, αλλά με ρυθμούς υπολογιστικής ισχύος.
Η αξιοπιστία τέτοιων εργαλείων παραμένει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Η δυνατότητα παραγωγής «παραισθήσεων» από γενετικά μοντέλα AI αποτελεί γνωστό πρόβλημα, και η εφαρμογή τους στην ιστορική έρευνα απαιτεί μεγάλη ακρίβεια. Ένα λάθος ή μια αυθαίρετη ερμηνεία μπορεί να αλλοιώσει την ιστορική αλήθεια.
Γι’ αυτό και το Aeneas δοκιμάστηκε αυστηρά στην πράξη. Η ερευνητική ομάδα μετέβη στην Άγκυρα, στον Ναό του Αυγούστου, όπου βρίσκεται η περίφημη επιγραφή «Res Gestae Divi Augusti», ένα από τα πιο σημαντικά ρωμαϊκά κείμενα που διασώθηκαν σε λαξευμένη μορφή. Παρότι είναι γνωστό πως το συνέταξε ο πρώτος Ρωμαίος αυτοκράτορας, Augustus, δεν υπάρχει συναίνεση για την ακριβή ημερομηνία της χάραξής του. Το Aeneas ανέλυσε το κείμενο και κατέληξε σε δύο πιθανά χρονικά διαστήματα: από το 10 έως το 20 μ.Χ. και από το 10 έως το 1 π.Χ., χρονικές περίοδοι που συμφωνούν με τις επικρατέστερες ιστορικές θεωρήσεις.
Σε επόμενο στάδιο, οι ερευνητές δοκίμασαν την απόδοση του Aeneas σε συνεργασία με 23 ιστορικούς. Το αποτέλεσμα ήταν ιδιαίτερα ενθαρρυντικό: οι μελετητές κατάφεραν να εργάζονται ταχύτερα, να βρίσκουν περισσότερους παραλληλισμούς και να κάνουν συνδέσεις που δεν είχαν σκεφτεί προηγουμένως. Ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι το εύρημα ότι οι καλύτερες και πιο ακριβείς εκτιμήσεις προέκυψαν όταν το AI εργαζόταν σε συνεργασία με ανθρώπους και όχι όταν λειτουργούσε μόνο του.
[via]
