Το James Webb Space Telescope (JWST) στράφηκε για πρώτη φορά στον διαστρικό κομήτη 3I/ATLAS, ανοίγοντας ένα νέο κεφάλαιο στη μελέτη των «επισκεπτών» από άλλα άστρα. Ο κομήτης αυτός, που εντοπίστηκε την 1η Ιουλίου 2025 από το τηλεσκόπιο ATLAS (Asteroid Terrestrial-impact Last Alert System), είναι μόλις το τρίτο αντικείμενο εκτός του Ηλιακού μας Συστήματος που γίνεται αντιληπτό να διασχίζει την κοσμική μας γειτονιά. Είχαν προηγηθεί το 1I/‘Oumuamua το 2017 και το 2I/Borisov το 2019.
Η παρατήρηση πραγματοποιήθηκε στις 6 Αυγούστου με το όργανο Near-Infrared Spectrograph (NIRSpec) του James Webb, με στόχο να αποκαλυφθούν τα φυσικά χαρακτηριστικά και η χημική σύσταση του 3I/ATLAS. Ήδη το Hubble και το SPHEREx είχαν παρακολουθήσει την πορεία του κομήτη, ωστόσο η υψηλή ευαισθησία του James Webb υπόσχεται δεδομένα άνευ προηγουμένου.
Η σημασία της μελέτης τέτοιων αντικειμένων είναι τεράστια. Καθώς προέρχονται από άλλα πλανητικά συστήματα, μπορούν να λειτουργήσουν σαν «χρονοκάψουλες» που αποκαλύπτουν τις συνθήκες σχηματισμού τους. Οι επιστήμονες μπορούν έτσι να συγκρίνουν το υλικό τους με όσα γνωρίζουμε για την εποχή που σχηματίστηκε το δικό μας Ηλιακό Σύστημα πριν από 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια.
Διαβάστε επίσης
Όπως συμβαίνει με όλους τους κομήτες, πλησιάζοντας τον Ήλιο το 3I/ATLAS θερμαίνεται και τα παγωμένα υλικά του μετατρέπονται απευθείας σε αέρια, διαδικασία γνωστή ως outgassing. Αυτό δημιουργεί την χαρακτηριστική κόμη και την ουρά. Χάρη στο NIRSpec, οι αστρονόμοι εντόπισαν παρουσία διοξειδίου του άνθρακα, νερού, πάγου νερού, μονοξειδίου του άνθρακα και θειούχου καρβονυλίου, μιας ιδιαίτερα οσμηρής χημικής ένωσης.
Η μεγάλη έκπληξη ήταν η αναλογία διοξειδίου του άνθρακα προς το νερό. Ο 3I/ATLAS παρουσίασε το υψηλότερο ποσοστό που έχει παρατηρηθεί ποτέ σε κομήτη. Το εύρημα αυτό ενδέχεται να κρύβει σημαντικές απαντήσεις για το περιβάλλον στο οποίο σχηματίστηκε. Ίσως ο πυρήνας του να είναι εγγενώς πλούσιος σε διοξείδιο του άνθρακα, γεγονός που θα σήμαινε ότι έχει εκτεθεί σε πολύ πιο έντονη ακτινοβολία από τους κομήτες του Ηλιακού μας Συστήματος.
Μια άλλη πιθανή εξήγηση είναι ότι σχηματίστηκε κοντά στη λεγόμενη «γραμμή πάγου διοξειδίου του άνθρακα» μέσα στον πρωτοπλανητικό δίσκο που περιέβαλε το μητρικό του άστρο. Σε αυτό το σημείο η θερμοκρασία πέφτει αρκετά ώστε το αέριο διοξείδιο του άνθρακα να παγώσει, σχηματίζοντας στερεά συστατικά που ενσωματώθηκαν στον πυρήνα του κομήτη.
Διαβάστε επίσης
Επιπλέον, η χαμηλή αναλογία υδρατμών στην κόμη υποδηλώνει ότι κάτι στον πυρήνα εμποδίζει τη θερμότητα να φτάσει στο εσωτερικό, περιορίζοντας έτσι την εξάχνωση του νερού σε σχέση με τα άλλα αέρια. Αυτό το «φρένο» στη θέρμανση ίσως είναι ενδεικτικό ιδιαίτερων φυσικών ιδιοτήτων του αντικειμένου.
Οι νέες μετρήσεις έρχονται να προστεθούν σε προηγούμενα ευρήματα που δείχνουν ότι ο 3I/ATLAS μπορεί να είναι εξαιρετικά αρχαίος, περίπου 7 δισεκατομμυρίων ετών. Αν αυτό ισχύει, τότε μιλάμε για τον πιο γηραιό κομήτη που έχει παρατηρηθεί ποτέ, κατά τρία δισεκατομμύρια χρόνια παλαιότερο από το Ηλιακό μας Σύστημα. Το συμπέρασμα αυτό βασίζεται στην απότομη τροχιά του μέσα στο Γαλαξία, η οποία δείχνει προέλευση από το «παχύ δίσκο» του Milky Way, μια περιοχή πολύ παλαιότερη από τον «λεπτό δίσκο» όπου γεννήθηκε ο Ήλιος.
Το ταξίδι του 3I/ATLAS μέσα από το Ηλιακό Σύστημα προσφέρει μια σπάνια ευκαιρία. Όσο πλησιάζει, οι αστρονόμοι θα συνεχίσουν να τον παρακολουθούν με κάθε διαθέσιμο εργαλείο, ώστε να συγκεντρώσουν όσο το δυνατόν περισσότερα δεδομένα πριν χαθεί ξανά στο μεσοαστρικό κενό.
[via]
