Το γλοιοβλάστωμα είναι ένας από τους πιο επιθετικούς και θανατηφόρους καρκίνους του εγκεφάλου. Οι γιατροί μπορούν να το αφαιρέσουν χειρουργικά ή να το αντιμετωπίσουν με ακτινοβολία, όμως το αποτέλεσμα είναι συνήθως προσωρινό. Ο όγκος κρύβει κύτταρα βαθιά μέσα στους ιστούς, τα οποία του επιτρέπουν να επιστρέψει, σχεδόν πάντα με την ίδια καταστροφική ένταση. Το μέσο προσδόκιμο επιβίωσης για τους ασθενείς με αυτή τη διάγνωση δεν ξεπερνά τους 15 μήνες.
Μια ερευνητική ομάδα στο Virginia Tech πιστεύει ότι βρήκε έναν τρόπο να χαρτογραφήσει αυτές τις κρυφές «διαδρομές» του γλοιοβλαστώματος. Με επικεφαλής την Jennifer Munson, καθηγήτρια και διευθύντρια του FBRI Cancer Research Center – Roanoke, οι ερευνητές συνδύασαν μαγνητική τομογραφία με δυναμική ρευστών και έναν νέο αλγόριθμο, ώστε να προβλέπουν πού είναι πιθανότερο να εξαπλωθεί ο καρκίνος.
Η μεθοδολογία τους, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό npj Biomedical Innovations, βασίζεται στη μελέτη της ροής του μεσοκυττάριου υγρού, δηλαδή της κίνησης των υγρών ανάμεσα στα κύτταρα του ιστού. Η Munson έχει αφιερώσει χρόνια στην κατανόηση του πώς αυτά τα υγρά κινούνται υπό διαφορετικές παθολογικές συνθήκες. Η ομάδα της παρατήρησε ότι όταν η ροή είναι πιο γρήγορη, οι καρκινικοί όγκοι τείνουν να επεκτείνονται προς αυτές τις κατευθύνσεις. Αντίθετα, πιο τυχαία ή διάχυτη κίνηση συνδέεται με μικρότερη διείσδυση καρκινικών κυττάρων.
Το πιο καινοτόμο όμως εύρημα ήταν ένας νέος δείκτης που ανέπτυξαν οι ερευνητές: η χαρτογράφηση των ροών που δημιουργούν κανάλια στον ιστό. Αυτά τα «μονοπάτια» φαίνεται ότι ακολουθούν τα κύτταρα του γλοιοβλαστώματος για να μεταναστεύσουν σε υγιείς περιοχές του εγκεφάλου. Έτσι, για πρώτη φορά, μπορεί να παραχθεί ένας «χάρτης πιθανοτήτων» που δείχνει με μεγαλύτερη ακρίβεια πού κρύβονται ή προς τα πού κατευθύνονται τα καρκινικά κύτταρα.
Σήμερα, οι χειρουργικές επεμβάσεις καθοδηγούνται κυρίως από απεικονιστικά δεδομένα και τη χρήση φθοριζουσών χρωστικών κατά τη διάρκεια της εγχείρησης. Όμως οι τεχνικές αυτές δείχνουν μόνο την επιφάνεια ή την άμεση περίμετρο του όγκου. Τα κύτταρα που έχουν ήδη μεταναστεύσει βαθύτερα παραμένουν αόρατα.
Αν δεν μπορείς να βρεις τα καρκινικά κύτταρα, δεν μπορείς και να τα εξουδετερώσεις – είτε με νυστέρι, είτε με ακτινοβολία, είτε με φάρμακα. Πιστεύουμε ότι η δική μας μέθοδος μπορεί να τα εντοπίσει.
Αν εφαρμοστεί στην κλινική πράξη, η τεχνική αυτή θα δώσει στους χειρουργούς τη δυνατότητα να γίνουν πιο επιθετικοί σε συγκεκριμένες περιοχές όπου υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα παρουσίας καρκινικών κυττάρων, εφόσον αυτό είναι ασφαλές για τον ασθενή. Αντίθετα, σε περιοχές με μικρότερη πιθανότητα διείσδυσης, θα μπορούν να περιορίζουν την επέμβαση και να προστατεύουν υγιείς ιστούς.
Το επόμενο βήμα είναι η εμπορική αξιοποίηση. Η Munson ίδρυσε την Cairina, μια spinoff εταιρεία που στοχεύει να μετατρέψει αυτή την τεχνολογία σε εργαλείο για προσωποποιημένες θεραπείες. Η ιδέα είναι να παρέχονται στους χειρουργούς και στους ογκολόγους χάρτες θερμών σημείων – «hotspot maps» – που θα δείχνουν πού αναμένεται μεγαλύτερη συγκέντρωση καρκινικών κυττάρων. Έτσι θα μπορούν να εφαρμόζουν πιο στοχευμένη και επιθετική θεραπεία εκεί που χρειάζεται, αποφεύγοντας ταυτόχρονα την άσκοπη καταπόνηση υγιών περιοχών.
Η έρευνα έχει χρηματοδοτηθεί από σημαντικούς φορείς, όπως το National Cancer Institute, το Red Gates Foundation, την American Cancer Society και το National Institute of Neurological Disorders and Stroke. Η στήριξη αυτή αναδεικνύει το πόσο κρίσιμη θεωρείται η προσπάθεια για την αντιμετώπιση ενός καρκίνου που μέχρι σήμερα αφήνει ελάχιστα περιθώρια ελπίδας στους ασθενείς.
Αν και η τεχνολογία βρίσκεται ακόμη στα πρώτα της βήματα, το όραμα είναι ξεκάθαρο: να δημιουργηθεί ένα εργαλείο που θα επιτρέπει την ακριβέστερη χαρτογράφηση της επιθετικότερης μορφής καρκίνου του εγκεφάλου. Ένα εργαλείο που θα βοηθήσει όχι μόνο στην παράταση της ζωής, αλλά ίσως και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών, προσφέροντας στοχευμένες επεμβάσεις με λιγότερες παρενέργειες.
[via]
