Η αποστολή Chang’e-6 της Κίνας, που πριν λίγους μήνες ολοκλήρωσε με επιτυχία την πρώτη συλλογή δειγμάτων από τη μακρινή πλευρά της Σελήνης, αποδεικνύεται πιο αποκαλυπτική απ’ ό,τι φανταζόταν κανείς. Μέσα στη σκόνη που επέστρεψε στη Γη, οι επιστήμονες εντόπισαν κάτι εντελώς απροσδόκητο: ίχνη από έναν εξαιρετικά σπάνιο τύπο μετεωρίτη, τόσο εύθραυστο που σπάνια καταφέρνει να φτάσει ανέπαφος στην επιφάνεια του πλανήτη μας.
Η ανάλυση του υλικού αποκάλυψε σωματίδια σκόνης που προέρχονται από μετεωρίτη τύπου Ivuna (γνωστούς ως ανθρακούχους χονδρίτες – CI chondrites) οι οποίοι είναι πλούσιοι σε νερό και πτητικά στοιχεία. Πρόκειται για την πρώτη φορά που εντοπίζεται τέτοιο δείγμα στη Σελήνη, γεγονός που αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την ιστορία των προσκρούσεων στο Ηλιακό μας Σύστημα.
Διαβάστε επίσης
Οι CI chondrites θεωρούνται οι πιο «υγροί» και πορώδεις μετεωρίτες που γνωρίζουμε. Μέχρι και το 20% του βάρους τους αποτελείται από νερό δεσμευμένο σε ενυδατωμένα ορυκτά, κάτι που τους καθιστά εξαιρετικά εύθραυστους. Αυτή η ευθραυστότητα, ωστόσο, είναι και ο λόγος που ελάχιστοι φτάνουν ποτέ στη Γη χωρίς να διαλυθούν κατά την είσοδο στην ατμόσφαιρα. Στην πραγματικότητα, λιγότερο από το 1% των γνωστών μετεωριτών στη Γη ανήκουν σε αυτή την κατηγορία.
Το να βρεθεί δείγμα CI chondrite στη Σελήνη είναι απίθανο και για έναν ακόμη λόγο. Αν και η Σελήνη δεν έχει ατμόσφαιρα για να καταστρέψει έναν μετεωρίτη, οι προσκρούσεις εκεί συμβαίνουν με τόσο μεγάλη ταχύτητα ώστε το μεγαλύτερο μέρος του υλικού είτε εξατμίζεται, είτε λιώνει, είτε εκτοξεύεται ξανά στο Διάστημα.
Η ανακάλυψη ήρθε από μια ομάδα γεωχημικών με επικεφαλής τους Jintuan Wang και Zhiming Chen της Chinese Academy of Sciences. Οι ερευνητές ανέλυσαν πάνω από 5.000 μικροσκοπικά θραύσματα από το δείγμα που συνέλεξε το Chang’e-6 από την περιοχή Apollo Basin, έναν κρατήρα μέσα σε μεγαλύτερο κρατήρα, στο τεράστιο South Pole-Aitken Basin που καλύπτει σχεδόν το ένα τέταρτο της σεληνιακής επιφάνειας.
Το σημείο αυτό θεωρείται γεωλογικός «θησαυρός», καθώς έχει συγκεντρώσει υλικό από αρχαίες προσκρούσεις που χρονολογούνται δισεκατομμύρια χρόνια πίσω. Η ομάδα εστίασε σε θραύσματα που περιείχαν το ορυκτό ολιβίνη, ένα μαγνησιοσιδηρούχο πυριτικό υλικό που απαντάται τόσο σε ηφαιστειακά πετρώματα όσο και σε μετεωρίτες.
Χρησιμοποιώντας τεχνικές όπως ηλεκτρονική μικροσκοπία και φασματοσκοπία μαζών, οι ερευνητές απομόνωσαν επτά μικροσκοπικά κομμάτια που είχαν χημική σύσταση σχεδόν ταυτόσημη με αυτή των CI chondrites.
Η χημική ανάλυση ήταν αυτή που επιβεβαίωσε την προέλευση των σωματιδίων. Οι επιστήμονες μέτρησαν λόγους σιδήρου προς μαγγάνιο, συγκεντρώσεις νικελίου και χρωμίου, καθώς και ισοτοπικούς λόγους οξυγόνου και πυριτίου, παράμετροι που λειτουργούν σαν «δακτυλικά αποτυπώματα» για κάθε ουράνιο σώμα. Οι τιμές που προέκυψαν δεν ταίριαζαν με γνωστά σεληνιακά ή γήινα υλικά, αλλά με εκείνες που χαρακτηρίζουν τους CI chondrites.
Τα ευρήματα υποδεικνύουν ότι τα σωματίδια προήλθαν από έναν τέτοιο μετεωρίτη που συγκρούστηκε με τη Σελήνη πριν από δισεκατομμύρια χρόνια. Η πρόσκρουση τον έκανε να λιώσει και στη συνέχεια να ψυχθεί γρήγορα, διατηρώντας τη χημεία του σχεδόν αναλλοίωτη μέχρι σήμερα.
Η σημασία της ανακάλυψης είναι διπλή. Πρώτον, αποτελεί την πρώτη απτή, φυσική απόδειξη ότι μετεωρίτες αυτού του τύπου κάποτε βομβάρδισαν τη Σελήνη. Δεύτερον, δείχνει ότι η επιφάνειά της μπορεί να λειτουργεί σαν «χρονοκάψουλα» που διατηρεί τέτοια δείγματα πολύ καλύτερα απ’ ό,τι η Γη. Οι ερευνητές υπολογίζουν ότι έως και το 30% του σεληνιακού μετεωριτικού υλικού μπορεί να προέρχεται από CI chondrites.
Αυτό το εύρημα ενισχύει τη θεωρία πως τέτοιοι υδάτινοι αστεροειδείς ίσως έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στον εμπλουτισμό της πρώιμης Γης — και της ίδιας της Σελήνης — με πτητικά στοιχεία και νερό, ουσίες απαραίτητες για την ανάπτυξη ζωής. Οι επτά μικροσκοπικοί κόκκοι σκόνης από τη σκοτεινή πλευρά της Σελήνης ίσως κρύβουν μια μαρτυρία για το πώς το νερό έφτασε στο εσωτερικό Ηλιακό Σύστημα.
Η επιτυχία της αποστολής Chang’e-6 επιβεβαιώνει τον αυξανόμενο ρόλο της Κίνας στην εξερεύνηση της Σελήνης και στην επιστροφή δειγμάτων από αχαρτογράφητες περιοχές. Το γεγονός ότι εντοπίστηκε ένα τόσο εύθραυστο υλικό σε άριστη κατάσταση υποδηλώνει ότι μελλοντικές αποστολές θα μπορούσαν να φέρουν ακόμα περισσότερα στοιχεία για τη χημική ιστορία της Σελήνης και των σωμάτων που την έχουν βομβαρδίσει.
Οι ερευνητές τονίζουν ότι η μεθοδολογία που ανέπτυξαν για τον εντοπισμό εξωγενών υλικών, δηλαδή υλικών που προέρχονται από άλλους πλανητοειδείς, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σε επόμενες σεληνιακές αποστολές, αλλά και σε δείγματα από άλλους κόσμους.
Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Proceedings of the National Academy of Sciences, και ήδη θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά ευρήματα της σεληνιακής επιστημονικής έρευνας των τελευταίων ετών.
[source]
