Μια νέα επιστημονική έκθεση κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τον πλανήτη: το 2024 δεν ήταν απλώς μια ακόμη ζεστή χρονιά, αλλά η πιο θερμή των τελευταίων 125.000 ετών. Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε από ερευνητές του Oregon State University, δείχνει τη Γη «στο χείλος» μιας κλιματικής κατάρρευσης και προειδοποιεί ότι τα «ζωτικά της σημάδια αναβοσβήνουν κόκκινα», με τα δύο τρίτα των βασικών δεικτών να έχουν φτάσει σε ιστορικά υψηλά επίπεδα.
Η χρονιά του 2024 ακολούθησε το μοτίβο μιας δεκαετίας συνεχούς υπερθέρμανσης. Από το 2015 και μετά, κάθε έτος έχει σπάσει θερμοκρασιακά ρεκόρ, με το 2023 να θεωρείται μέχρι πρόσφατα το θερμότερο στην ιστορία των καταγραφών. Πλέον, τα νέα δεδομένα δείχνουν ότι το 2024 ξεπέρασε όχι μόνο τα ιστορικά αυτά όρια, αλλά και τα φυσικά επίπεδα θερμότητας της τελευταίας μεσοπαγετώδους περιόδου — μιας εποχής πριν από 125.000 χρόνια, όταν η τροχιά και ο άξονας της Γης ευνοούσαν τη φυσική θέρμανση και τα επίπεδα της θάλασσας βρίσκονταν αρκετά μέτρα ψηλότερα από σήμερα.
Η μελέτη κατέγραψε 22 από τους 34 δείκτες της «υγείας» του πλανήτη —όπως συγκεντρώσεις αερίων του θερμοκηπίου, θερμότητα των ωκεανών, έκταση θαλάσσιου πάγου και ρυθμούς αποψίλωσης— να έχουν φτάσει σε πρωτοφανή επίπεδα. Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι η ανθρωπότητα βρίσκεται πλέον σε κατάσταση «οικολογικής υπέρβασης», καταναλώνοντας φυσικούς πόρους ταχύτερα απ’ ό,τι μπορεί η Γη να τους ανανεώσει.
«Η κρίση του κλίματος έχει περάσει πλέον σε φάση έκτακτης ανάγκης», δήλωσε ο καθηγητής οικολογίας William Ripple, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας. «Κάθε δέκατο του βαθμού Κελσίου που μπορούμε να αποφύγουμε μετράει. Χρειάζονται θάρρος, συνεργασία και ταχύτητα».
Στο περιοδικό BioScience, όπου δημοσιεύτηκε η έκθεση, παρουσιάζονται συγκλονιστικά δεδομένα: τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα και μεθανίου έσπασαν νέο ρεκόρ το 2025, με τις μετρήσεις στο Mauna Loa της Χαβάης να ξεπερνούν τα 430 μέρη ανά εκατομμύριο, επίπεδο που δεν έχει καταγραφεί εδώ και εκατομμύρια χρόνια.
Οι ερευνητές αποδίδουν αυτή την εκρηκτική άνοδο σε πολλαπλούς παράγοντες. Η μείωση των σωματιδίων που αντανακλούν το φως του Ήλιου (όπως τα θειικά από τη βιομηχανική ρύπανση) επιτρέπει στη θερμότητα να συσσωρεύεται στην ατμόσφαιρα. Παράλληλα, οι αλλαγές στα σύννεφα τα καθιστούν λεπτότερα και λιγότερο ανακλαστικά, παγιδεύοντας περισσότερη θερμότητα. Η ικανότητα του πλανήτη να αντανακλά την ηλιακή ακτινοβολία πέφτει σε ιστορικά χαμηλά, καθώς οι πάγοι και το χιόνι λιώνουν, αφήνοντας εκτεθειμένες σκοτεινές επιφάνειες που απορροφούν ακόμη περισσότερη ενέργεια.
Αυτό το φαινόμενο προκαλεί μια ανισορροπία μεταξύ των δύο ημισφαιρίων. Το βόρειο ημισφαίριο φαίνεται να «σκοτεινιάζει» ταχύτερα, γεγονός που σύμφωνα με τα μοντέλα θα μπορούσε να επιταχύνει τη θέρμανση στην περιοχή και να διαταράξει τα παγκόσμια καιρικά συστήματα.
Διαβάστε επίσης
Οι συνέπειες αυτών των αλλαγών είναι ήδη ορατές. Οι ωκεανοί καταγράφουν θερμοκρασίες ρεκόρ, πυροδοτώντας τη μεγαλύτερη καταγεγραμμένη εξάπλωση λεύκανσης κοραλλιών, σύμφωνα με τη National Oceanic and Atmospheric Administration. Τα παγόβουνα της Γροιλανδίας και της Ανταρκτικής έχουν φτάσει στα χαμηλότερα επίπεδα όλων των εποχών, με τον ρυθμό απώλειας να έχει τετραπλασιαστεί από τη δεκαετία του 1990. Οι ερευνητές προειδοποιούν ότι οι δύο αυτές περιοχές ενδέχεται να έχουν ήδη περάσει κρίσιμα «σημεία μη επιστροφής», τα οποία θα μπορούσαν να «κλειδώσουν» μια μελλοντική άνοδο της στάθμης της θάλασσας κατά αρκετά μέτρα.
Τα δάση, ο φυσικός μηχανισμός απορρόφησης άνθρακα, δοκιμάζονται επίσης. Η ομάδα του Ripple εντόπισε μέσω δορυφόρων ότι η παγκόσμια απώλεια δενδροκάλυψης έφτασε τα 29,6 εκατομμύρια εκτάρια το 2024, τη δεύτερη υψηλότερη τιμή που έχει καταγραφεί ποτέ και σχεδόν 5% περισσότερη από το 2023. Οι πυρκαγιές αυξήθηκαν κατά 370% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, τροφοδοτούμενες από την άνοδο της θερμοκρασίας, την ξηρασία και το φαινόμενο El Niño.
Οι πυρκαγιές αποτελούν πλέον φαύλο κύκλο: καταστρέφουν δάση, απελευθερώνουν τεράστιες ποσότητες άνθρακα και με τη σειρά τους ενισχύουν τη θέρμανση, οδηγώντας σε ακόμη περισσότερες φωτιές. Το 2025, η Ευρωπαϊκή Ένωση βίωσε τη χειρότερη αντιπυρική περίοδο στην ιστορία της, με πάνω από ένα εκατομμύριο εκτάρια να καίγονται, ενώ ο Καναδάς σημείωσε τη δεύτερη χειρότερη χρονιά του.
«Είναι δύσκολο να εντοπίσουμε το ακριβές σημείο όπου οι αλλαγές στο κλίμα γίνονται μη αναστρέψιμες», σημείωσε ο Ripple, «όμως είναι όλο και πιο προφανές ότι ακόμη και τα σημερινά επίπεδα θέρμανσης απειλούν τη σταθερότητα των οικοσυστημάτων της Γης».
Μέσα σε αυτό το σκοτεινό πλαίσιο, υπάρχει μια μικρή δόση αισιοδοξίας: ο Αμαζόνιος. Η αποψίλωση στο βραζιλιάνικο τμήμα του μειώθηκε κατά περίπου 30% το 2024, φτάνοντας στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων εννέα ετών, χάρη στις ενισχυμένες περιβαλλοντικές πολιτικές της κυβέρνησης του Luiz Inácio Lula da Silva.
Η έκθεση του Oregon State University συνδυάζεται με μια άλλη διεθνή αξιολόγηση, στην οποία συμμετείχαν 160 επιστήμονες από 23 χώρες. Και οι δύο αναλύσεις συγκλίνουν στο ότι οι κοραλλιογενείς ύφαλοι, ο Αμαζόνιος, οι πολικοί πάγοι και τα μεγάλα ωκεάνια ρεύματα βρίσκονται κοντά σε κρίσιμα σημεία ανατροπής. Ο Mike Barrett, επιστημονικός σύμβουλος του World Wildlife Fund στο Ηνωμένο Βασίλειο, χαρακτήρισε τα ευρήματα «σοκαριστικά» και τόνισε πως «το γεγονός ότι οι θερμοί ύφαλοι ξεπερνούν το θερμικό τους όριο είναι μια τραγωδία για τη φύση και για εκατομμύρια ανθρώπους που εξαρτώνται από αυτούς».
Οι δύο εκθέσεις έρχονται λίγο πριν τη σύνοδο του ΟΗΕ για το κλίμα (COP30) στη Βραζιλία, όπου οι επιστήμονες ελπίζουν ότι τα δεδομένα αυτά θα ωθήσουν τους ηγέτες σε πιο δραστικές κινήσεις.
[source]
