Η συζήτηση γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη έχει περάσει εδώ και καιρό τα όρια των εργαστηρίων και των πανεπιστημίων. Στην Κίνα, όμως, φαίνεται πως η επόμενη δεκαετία θα μετατραπεί σε ένα ζωντανό πείραμα κοινωνικής μηχανικής, με την κυβέρνηση να χαράσσει μια πορεία που ενδέχεται να επαναπροσδιορίσει τι σημαίνει οικογένεια, εργασία και καθημερινή ζωή.
Στο επίκεντρο της νέας αυτής στρατηγικής βρίσκεται το AI+, ένα δεκαετές πρόγραμμα που ξεκίνησε τον Αύγουστο του 2025 και φιλοδοξεί να ενσωματώσει την τεχνητή νοημοσύνη σε κάθε πτυχή της κινεζικής κοινωνίας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ακόμη και το σενάριο των ρομπότ-παιδιών δεν θεωρείται πλέον επιστημονική φαντασία, αλλά πιθανή κοινωνική πραγματικότητα.
Η συζήτηση άναψε μετά από μια σειρά άρθρων που δημοσιεύτηκαν στην επίσημη κυβερνητική εφημερίδα E-Government στις 10 Οκτωβρίου, τα οποία αποκαλύπτουν τι πραγματικά οραματίζεται το Πεκίνο για το 2035. Σύμφωνα με το South China Morning Post, αρκετοί επιστήμονες και στελέχη του προγράμματος AI+ περιγράφουν έναν μελλοντικό κόσμο όπου η τεχνητή νοημοσύνη δεν αποτελεί απλώς εργαλείο, αλλά συνδιαμορφωτή της κοινωνικής και οικονομικής ζωής.
Κεντρική φιγούρα στις αναλύσεις είναι ο Yi Chengqi, αναπληρωτής διευθυντής της AI division του Big Data Development Department στο Chinese State Information Center. Ο Chengqi δεν κρύβει τον ενθουσιασμό του: η AI, υποστηρίζει, δεν θα περιορίζεται πλέον στην εκτέλεση ανθρώπινων εντολών. Θα μπορεί να δημιουργεί νέα μοντέλα, να ανακαλύπτει άγνωστες έως τώρα συσχετίσεις και να διατυπώνει ερωτήματα που οι άνθρωποι ίσως να μην είχαν καν σκεφτεί. Πρόκειται, σύμφωνα με τον ίδιο, για την «οριστική μορφή ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης».
Αν οι δηλώσεις του Chengqi φαίνονται φιλόδοξες, ο He Zhe, καθηγητής στο Faculty of National Government της Communist Party School και Γενικός Γραμματέας του National Strategy Research Centre, πηγαίνει ακόμη παραπέρα. Για τον Zhe, η παγκόσμια ιστορία φτάνει σε μια καμπή όπου η νοημοσύνη και όχι το ανθρώπινο σώμα γίνεται το βασικό εργαλείο παραγωγής πλούτου. Αναφέρεται σε μια εξελικτική διαδρομή που ξεκινά από τη Narrow AI και φτάνει έως την AGI και πιθανώς την ASI, μια υπερνοημοσύνη που θα λειτουργεί ως αυτόνομος παραγωγικός παράγοντας. Σε αυτό το μέλλον, ο άνθρωπος δεν θα είναι ο μοναδικός παραγωγός αγαθών και υπηρεσιών, αλλά η AI θα συμμετέχει σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων σε επίπεδο ισοτιμίας με τους ανθρώπους.
Από αυτή τη μετάβαση, υποστηρίζει ο Zhe, θα προκύψει αυτό που ο ίδιος αποκαλεί «γη της άπειρης ελπίδας» για την Κίνα, μια κοινωνία όπου άνθρωποι και μηχανές θα συνυπάρχουν και θα συνεργάζονται ως ισότιμα μέλη μιας νέας «ευφυούς πολιτείας».
Αυτό το όραμα, όμως, δεν σταματά στον χώρο της παραγωγής. Οι κινεζικές αναλύσεις υποστηρίζουν ότι η AI θα εισχωρήσει αναπόφευκτα στην οικογενειακή ζωή. Καθώς οι άνθρωποι γίνονται πιο ανεξάρτητοι και οι γεννήσεις συνεχίζουν να μειώνονται, η τεχνητή νοημοσύνη θα καλύψει κενά που παραδοσιακά ανήκαν στις ανθρώπινες σχέσεις. Η εικόνα που περιγράφεται δεν περιορίζεται στα έξυπνα κατοικίδια και τα ανθρωποειδή ρομπότ, αλλά περιλαμβάνει ακόμη και AI συντρόφους και ρομπότ-παιδιά, τα οποία θα μπορούσαν, σύμφωνα με Κινέζο αξιωματούχο, να γίνουν «κοινό φαινόμενο».
Το ότι μια τέτοια δήλωση εμφανίζεται σε κρατική εφημερίδα δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνειών. Το Πεκίνο δεν αποκλείει την πιθανότητα οι Κινέζοι πολίτες να μοιραστούν το σπίτι τους με παιδιά-ρομπότ προγραμματισμένα να καλύπτουν συναισθηματικές ή κοινωνικές ανάγκες. Για μια χώρα που αντιμετωπίζει το δημογραφικό της μέλλον με ανησυχία, αλλά ταυτόχρονα επενδύει τεράστια ποσά στην τεχνητή νοημοσύνη, μια τέτοια εξέλιξη φαίνεται να εντάσσεται σε ένα ευρύτερο στρατηγικό σχέδιο.
Από τη σκοπιά του Πεκίνου, η δημιουργία μιας μικτής κοινωνίας ανθρώπων και ρομπότ δεν είναι δυστοπία. Είναι εργαλείο εθνικής υπεροχής. Η κυβέρνηση θεωρεί πως η συνεχής αλληλεπίδραση ανθρώπου και AI θα αναβαθμίσει τη γνωστική και παραγωγική ικανότητα των πολιτών, προσφέροντας στο κινεζικό μοντέλο σημαντικό πλεονέκτημα έναντι της Δύσης, η οποία προσεγγίζει την τεχνολογία περισσότερο με όρους ρίσκου παρά ευκαιριών.
Σε αυτό το σημείο εμφανίζεται το βαθύτερο ρήγμα: για τους περισσότερους δυτικούς αναλυτές, το μέλλον που περιγράφουν τα κινεζικά think tanks μοιάζει λιγότερο με «γη της άπειρης ελπίδας» και περισσότερο με τεχνολογική δυστοπία. Η καθημερινή συνύπαρξη με μηχανές που διαθέτουν αισθητήρες, μικρόφωνα, κάμερες και συνεχείς συνδέσεις με cloud υποδομές ισοδυναμεί με ένα τεράστιο σύστημα κοινωνικού ελέγχου. Και αν η κυβέρνηση έχει τη δυνατότητα να επεμβαίνει απομακρυσμένα σε αυτές τις συσκευές, τότε κάθε αλληλεπίδραση ανθρώπου-μηχανής γίνεται δυνητικός μηχανισμός επιτήρησης ή και επαναδιαμόρφωσης συμπεριφορών.
