Η επανδρωμένη επιστροφή στη Σελήνη δεν είναι απλώς μια τεχνική πρόκληση, αλλά ένα περίπλοκο παιχνίδι ρίσκου, προϋπολογισμού και προνοητικότητας. Καθώς η NASA προετοιμάζεται για τις αποστολές Artemis που θα οδηγήσουν ανθρώπους ξανά στο φεγγάρι προς τα τέλη της δεκαετίας, ένα φαινομενικά απλό ζήτημα έχει μετατραπεί σε καυτό θέμα στρατηγικής: πόσο ασφαλές είναι να βασιστείς σε ένα μόνο σεληνιακό rover; Και τι συμβαίνει αν αυτός ο κρίσιμος κρίκος της αλυσίδας αποτύχει;
Πίσω από κλειστές πόρτες, η συζήτηση έχει πάρει διαστάσεις πολύ μεγαλύτερες από τις αρχικές προσδοκίες. Η NASA εξετάζει σοβαρά την ιδέα να χρηματοδοτήσει όχι μόνο τον τελικό νικητή του διαγωνισμού για το νέο Lunar Terrain Vehicle, αλλά και έναν δεύτερο κατασκευαστή σε κατάσταση τεχνικής ετοιμότητας. Η επιλογή αυτή μοιάζει με ενεργητική ασφάλιση: μικρή επένδυση τώρα για να αποφευχθεί πιθανή καταστροφή αργότερα.
Το Lunar Terrain Vehicle θα αποτελέσει τον νέο βασικό εξοπλισμό κινητικότητας των αστροναυτών στο νότιο πόλο της Σελήνης, μια περιοχή γεμάτη σκοτεινούς κρατήρες, πάγο και επιστημονικές ευκαιρίες. Οι εταιρείες Intuitive Machines, Lunar Outpost και Astrolab πέρασαν ήδη από μια πρώτη φάση χρηματοδότησης το 2024 για να αναπτύξουν πρωτότυπα και τεχνικά σχέδια. Οι προτάσεις τους έχουν ολοκληρωθεί, και η NASA βρίσκεται στα πρόθυρα της τελικής επιλογής. Με ένα συμβόλαιο υπηρεσιών που μπορεί να φτάσει συνολικά τα 4,6 δισεκατομμύρια ευρώ για μια δεκαετία, δεν είναι υπερβολή να πει κανείς πως το LTV θα αποτελέσει μία από τις σημαντικότερες αναθέσεις των επόμενων ετών.
Το πρόβλημα όμως είναι κλασικό: από το διαθέσιμο προϋπολογισμό χωράει μόνο ένας νικητής. Κι αυτό δημιουργεί ένα δυνητικό σημείο μοναδικής αποτυχίας για ολόκληρο τον προγραμματισμό της αποστολής Artemis. Οι πιο έμπειροι μέσα στο πρόγραμμα θυμούνται καλά το 2014, όταν η Boeing βρέθηκε μια ανάσα από το να μονοπωλήσει το Commercial Crew Program, πριν το έκτακτο «φρένο» ανοίξει τον δρόμο στη SpaceX και σώσει την αποστολή. Μια πιο πρόσφατη απόδειξη του κινδύνου ήταν και η αιφνίδια αποχώρηση της Collins από το πρόγραμμα των νέων διαστημικών στολών, μια κίνηση που άφησε τη NASA με λιγότερες επιλογές και περισσότερη πίεση.
Σε αυτό το ιστορικό πλαίσιο γεννήθηκε η ιδέα του επιλαχόντα. Το σχέδιο προβλέπει πως ο δεύτερος στη βαθμολογία θα λάβει μικρότερο, αλλά σταθερό πακέτο χρηματοδότησης (μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ απλωμένα μέσα στα χρόνια) αρκετό ώστε η σχεδίαση του rover του να φτάσει έως τη φάση της κρίσιμης τεχνικής ανασκόπησης. Με τον τρόπο αυτό, αν ο βασικός ανάδοχος αντιμετωπίσει σοβαρά εμπόδια ή αποσυρθεί, ο δεύτερος μπορεί να ενεργοποιηθεί σχεδόν άμεσα. Ουσιαστικά, η NASA θα αγοράζει χρόνο, ευελιξία και μια ελάχιστη εγγύηση συνέχειας.
Η στρατηγική αυτή έχει και μια κοινωνικοοικονομική διάσταση. Για μικρότερες εταιρείες όπως η Lunar Outpost και η Astrolab, οι οποίες παρά τις πρώτες εμπορικές συμφωνίες δεν έχουν την οικονομική αντοχή μιας Intuitive Machines, η ύπαρξη κρατικού συμβολαίου έστω και σε μειωμένη μορφή μπορεί να αποτελέσει ζήτημα επιβίωσης. Η απουσία χρηματοδότησης θα μπορούσε να τις αναγκάσει να εγκαταλείψουν τον χώρο ή να περιορίσουν δραστικά τις δραστηριότητές τους, γεγονός που θα μείωνε τον ανταγωνισμό και τη μελλοντική καινοτομία σε ένα από τα πιο κρίσιμα πεδία της διαστημικής βιομηχανίας.
Ωστόσο, η χρονική συγκυρία δυσκολεύει την κατάσταση. Στην κορυφή της NASA βρίσκεται πλέον μια μεταβατική ηγεσία: ο προσωρινός διοικητής Sean Duffy αναμένεται να αποχωρήσει, ενώ ο Jared Isaacman (νέος υποψήφιος διοικητής) θα κληθεί να αντιμετωπίσει το ζήτημα μόλις αναλάβει επίσημα. Χωρίς μια ξεκάθαρη πολιτική κατεύθυνση από πάνω, οι υπεύθυνοι του LTV ίσως αναγκαστούν να πάνε με την «ασφαλή» αλλά περιοριστική επιλογή του ενός αναδόχου.
Παρά τις δυσκολίες, όσοι παρακολουθούν το πρόγραμμα βλέπουν μια μοναδική ευκαιρία: οι τεχνικές λύσεις που προτείνουν οι τρεις ομάδες διαφέρουν σημαντικά, προσφέροντας διαφορετικές φιλοσοφίες σε ισχύ, αυτονομία, φορτίο και υποστήριξη επιστημονικών εργαλείων. Η NASA, με τα σχετικά ευέλικτα τεχνικά της κριτήρια, έχει κατορθώσει να ενθαρρύνει μια άνευ προηγουμένου ποικιλία στον σχεδιασμό των οχημάτων. Η διατήρηση δύο γραμμών ανάπτυξης θα επέτρεπε στον οργανισμό να μη θέσει όλες του τις ελπίδες σε μία μόνο τεχνική προσέγγιση.
Η τελική απόφαση αναμένεται μέχρι το τέλος του μήνα. Αν βρεθούν οι πόροι, η αποστολή Artemis θα κερδίσει ένα κρίσιμο δίχτυ ασφαλείας και έναν ενισχυμένο βαθμό ανθεκτικότητας απέναντι στα συνηθισμένα εμπόδια των μεγάλων διαστημικών έργων. Αν όχι, τότε το πρόγραμμα θα προχωρήσει ποντάροντας σε ένα μοναδικό rover και προσευχόμενο ότι η ιστορία δεν θα επαναληφθεί με καθυστερήσεις, υπερβάσεις και τεχνικά αδιέξοδα.
