Σε μια κίνηση που σηματοδοτεί την έναρξη μιας νέας εποχής στην ψηφιακή αστυνόμευση της Ευρώπης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επέβαλε σήμερα Παρασκευή, 5 Δεκεμβρίου, πρόστιμο ύψους 120 εκατομμυρίων ευρώ στην πλατφόρμα X (πρώην Twitter) του Elon Musk.
Πρόκειται για την πρώτη απόφαση επιβολής κυρώσεων στο πλαίσιο της εμβληματικής Πράξης για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (Digital Services Act – DSA), ενός νομοθετικού πλαισίου που φιλοδοξεί να δαμάσει την ανεξέλεγκτη δύναμη των τεχνολογικών κολοσσών.
Η απόφαση των Βρυξελλών δεν αφορά απλώς μια χρηματική ποινή, αλλά αποτελεί ευθεία αμφισβήτηση του μοντέλου που εφάρμοσε ο Musk από την ημέρα που ανέλαβε τα ηνία της πλατφόρμας. Το πρόστιμο εστιάζει σε τρεις βασικούς άξονες παραβιάσεων: τα παραπλανητικά “blue checks”, την αδιαφάνεια στις διαφημίσεις και τον αποκλεισμό των ερευνητών από τα δεδομένα της πλατφόρμας.
Η παγίδα του Μπλε Τικ
Στο επίκεντρο της απόφασης της Κομισιόν βρίσκεται το πολυδιαφημισμένο σύστημα πιστοποίησης χρηστών. Πριν την εποχή Musk, το “μπλε τικ” αποτελούσε ένδειξη αυθεντικότητας για δημόσια πρόσωπα, δημοσιογράφους και οργανισμούς. Υπό τη νέα ηγεσία, μετατράπηκε σε ένα επί πληρωμή συνδρομητικό προνόμιο, προσβάσιμο σε οποιονδήποτε διαθέτει πιστωτική κάρτα.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έκρινε πως αυτή η πρακτική συνιστά «κακόβουλη πρακτική» σχεδιασμένη να παραπλανά τους χρήστες. Σύμφωνα με το σκεπτικό της απόφασης, το σύστημα ξεγελά τους πολίτες, κάνοντάς τους να πιστεύουν πως οι λογαριασμοί με το μπλε σήμα είναι επαληθευμένοι και αξιόπιστοι, ενώ στην πραγματικότητα είναι απλώς συνδρομητές. Αυτή η πρακτική, σύμφωνα με την ΕΕ, εκθέτει τους χρήστες σε κινδύνους απάτης και παραπληροφόρησης, καθώς κακόβουλοι δρώντες μπορούν εύκολα να «αγοράσουν» εγκυρότητα.
Σκοτάδι στα διαφημιστικά δεδομένα
Το δεύτερο αγκάθι στη σχέση ΕΕ-X αφορά τη διαφάνεια. Το DSA απαιτεί από τις μεγάλες πλατφόρμες να διατηρούν ένα δημόσιο, αναζητήσιμο αποθετήριο διαφημίσεων, ώστε να ελέγχεται ποιος πληρώνει για τι και σε ποιους απευθύνεται. Η έρευνα των ευρωπαϊκών αρχών αποκάλυψε πως το αποθετήριο του X ήταν πρακτικά άχρηστο: δυσλειτουργικό, ελλιπές και σχεδιασμένο με τρόπο που αποθάρρυνε την ουσιαστική έρευνα.
Παράλληλα, η πλατφόρμα κατηγορείται ότι ύψωσε τείχη στους ανεξάρτητους ερευνητές, απαγορεύοντας την πρόσβαση σε δημόσια δεδομένα (μέσω scraping ή API), κάτι που είναι ζωτικής σημασίας για την κατανόηση φαινομένων όπως η διασπορά ψευδών ειδήσεων ή η εκλογική χειραγώγηση.
Η απειλή της «αυτοκρατορίας Musk» και το ύψος του προστίμου
Αν και το ποσό των 120 εκατ. ευρώ φαντάζει τεράστιο για τον μέσο πολίτη, για την αυτοκρατορία του Musk θεωρείται από πολλούς αναλυτές «χάδι», δεδομένου ότι η νομοθεσία επιτρέπει πρόστιμα που αγγίζουν το 6% του παγκόσμιου τζίρου. Υπήρχε έντονη φημολογία και σχετικές έρευνες για το αν η ΕΕ θα υπολόγιζε το πρόστιμο με βάση τα έσοδα και των άλλων εταιρειών του Musk, όπως της xAI ή της SpaceX, θεωρώντας τες ως ενιαία οικονομική οντότητα.
Τελικά, η Επιτροπή επέλεξε μια πιο μετρημένη προσέγγιση, υπολογίζοντας το πρόστιμο με βάση τη σοβαρότητα και τη διάρκεια των συγκεκριμένων παραβάσεων διαφάνειας. Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί πως εκκρεμούν και άλλες, σοβαρότερες έρευνες εις βάρος του X για τη διαχείριση παράνομου περιεχομένου και ρητορικής μίσους, οι οποίες θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε πολύ βαρύτερες καμπάνες στο μέλλον.
Γεωπολιτικές αναταράξεις στον ορίζοντα
Η απόφαση έρχεται σε μια εξαιρετικά ευαίσθητη γεωπολιτική συγκυρία. Με τον Elon Musk να διατηρεί στενούς δεσμούς με τη νέα κυβέρνηση Trump στις ΗΠΑ, η κίνηση των Βρυξελλών ενδέχεται να πυροδοτήσει εντάσεις στις διατλαντικές σχέσεις. Ο Musk έχει επανειλημμένα κατηγορήσει την ΕΕ για λογοκρισία και «woke ιό», και αναμένεται να χρησιμοποιήσει την πλατφόρμα του για να αντεπιτεθεί επικοινωνιακά, παρουσιάζοντας το πρόστιμο ως επίθεση στην ελευθερία του λόγου.
Από την πλευρά της, η Επίτροπος Ανταγωνισμού Margrethe Vestager και το επιτελείο της ξεκαθαρίζουν πως ο νόμος είναι ίσος για όλους. «Δεν είμαστε εδώ για να επιβάλλουμε τα υψηλότερα δυνατά πρόστιμα, αλλά για να διασφαλίσουμε τη συμμόρφωση», δήλωσαν αξιωματούχοι, υπογραμμίζοντας πως αν το X συμμορφωθεί, δεν θα υπάρξουν περαιτέρω κυρώσεις για αυτά τα ζητήματα.
Το X έχει πλέον προθεσμία 60 ημερών για να παρουσιάσει έναν οδικό χάρτη συμμόρφωσης και 90 ημέρες για να διορθώσει τις παραβιάσεις.
