Ένα από τα πιο μυστηριώδη παλαιοντολογικά ευρήματα της Ελλάδας επανέρχεται στο επίκεντρο της επιστημονικής έρευνας. Το περίφημο κρανίο που βρέθηκε το 1960 στο σπήλαιο Πετραλώνων στη Χαλκιδική, με σταλαγμίτη να ξεπροβάλλει από το εσωτερικό του, αποδείχθηκε πως είναι περίπου 300.000 ετών.
Σύμφωνα με νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στις 14 Αυγούστου στο Journal of Human Evolution, το απολίθωμα δεν ανήκει ούτε στον σύγχρονο άνθρωπο (Homo sapiens) ούτε στους Νεάντερταλ, αλλά σε διαφορετικό κλάδο της ανθρώπινης εξέλιξης.
Μια αμφιλεγόμενη ανακάλυψη
Το κρανίο εντοπίστηκε πριν από εξήντα και πλέον χρόνια κολλημένο κυριολεκτικά στον τοίχο του σπηλαίου, με αποθέσεις ασβεστίτη να το κρατούν στη θέση του. Έκτοτε αποτέλεσε αντικείμενο έντονων διαφωνιών ανάμεσα στους ερευνητές, καθώς τόσο η θέση του στην «οικογένεια» των ανθρώπινων ειδών όσο και η ηλικία του δεν είχαν αποσαφηνιστεί. Οι εκτιμήσεις κυμαίνονταν από 170.000 έως και 700.000 χρόνια, χωρίς σαφές αποτέλεσμα.
Η πρόσφατη μελέτη κατάφερε να περιορίσει σημαντικά αυτό το χρονικό εύρος. Ερευνητές μέτρησαν την ηλικία των στρωμάτων ασβεστίτη που είχαν σχηματιστεί πάνω στο κρανίο, χρησιμοποιώντας τη μέθοδο της ουρανίου-σειράς. Η τεχνική αυτή βασίζεται στο γεγονός ότι το ουράνιο, που εμπεριέχεται σε μικρές ποσότητες στον ασβεστίτη, μετατρέπεται με σταθερό ρυθμό σε θόριο. Μετρώντας την αναλογία των δύο στοιχείων, οι επιστήμονες υπολόγισαν πως η απόθεση ασβεστίτη ξεκίνησε πριν τουλάχιστον 277.000 χρόνια, με τα πρώτα στρώματα να τοποθετούν τη χρονολόγηση κοντά στις 286.000 χρόνια.
Ένα διαφορετικό είδος
Η νέα χρονολόγηση επιβεβαιώνει ότι ο κάτοχος του κρανίου έζησε στην Ευρώπη της μέσης Πλειστόκαινης εποχής, την ίδια περίοδο με τους Νεάντερταλ. Ωστόσο, δεν φαίνεται να ανήκε σε αυτούς. Ο Chris Stringer, παλαιοανθρωπολόγος του Natural History Museum στο Λονδίνο και συν-συγγραφέας της μελέτης, εξηγεί ότι το κρανίο των Πετραλώνων είναι σαφώς διαφορετικό από τον Homo sapiens και τους Νεάντερταλ. Η ομάδα του το εντάσσει στον Homo heidelbergensis, ένα είδος που θεωρείται πρόγονος τόσο των Νεάντερταλ όσο και των σύγχρονων ανθρώπων.
Σύμφωνα με τον Stringer, το κρανίο παρουσιάζει χαρακτηριστικά που υποδεικνύουν ότι ανήκε σε άνδρα νεαρής ηλικίας. Τα δόντια δείχνουν μέτρια φθορά, γεγονός που ενισχύει την εκτίμηση ότι πρόκειται για νεαρό ενήλικα. Η στιβαρότητα του κρανίου και τα μορφολογικά του γνωρίσματα το διαφοροποιούν τόσο από τα νεότερα είδη όσο και από τους συγχρόνους του Νεάντερταλ.
Διαβάστε επίσης
Παράλληλες ανακαλύψεις και συγκρίσεις
Η νέα χρονολόγηση ταιριάζει με αντίστοιχες μελέτες άλλων παλαιών ευρημάτων. Ενδεικτικά, το κρανίο του Kabwe που βρέθηκε στη Ζάμπια και αποδίδεται επίσης στον Homo heidelbergensis, έχει υπολογιστεί στα περίπου 299.000 χρόνια. Η ομοιότητα μεταξύ των δύο απολιθωμάτων είναι τέτοια που οι ερευνητές θεωρούν πιθανό να ανήκαν στον ίδιο ευρύτερο πληθυσμό.
Το γεγονός ότι ο Homo heidelbergensis έζησε παράλληλα με τους Νεάντερταλ, αλλά δεν εξελίχθηκε στον ίδιο βαθμό, δείχνει ότι η Ευρώπη της Πλειστόκαινης φιλοξενούσε περισσότερες από μία ανθρώπινες ομάδες. Αυτό ενισχύει την άποψη ότι η ανθρώπινη εξέλιξη δεν ακολούθησε μια γραμμική πορεία, αλλά ήταν πολύπλοκη και γεμάτη παράλληλες διαδρομές.
Το μυστήριο των Πετραλώνων
Παρά τη σημαντική πρόοδο, πολλά ερωτήματα παραμένουν. Η ακριβής στιγμή που το κρανίο βρέθηκε μέσα στη σπηλιά δεν μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια. Ο Stringer υπογραμμίζει ότι τα αποθέματα ασβεστίτη μεγάλωναν αρκετά γρήγορα μέσα στο σπήλαιο, γεγονός που σημαίνει ότι το κρανίο ενδέχεται να είχε καλυφθεί με αποθέσεις σχετικά σύντομα μετά τον θάνατο του ατόμου. Αυτό αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο να είναι ακόμη παλαιότερο από τις 300.000 χρόνια που υπολογίζονται σήμερα.
Παράλληλα, οι ασαφείς καταγραφές της αρχικής ανακάλυψης το 1960 δεν βοηθούν στην πλήρη κατανόηση των συνθηκών εύρεσης. Παρ’ όλα αυτά, οι αποδείξεις ότι το κρανίο ήταν όντως ενσωματωμένο στον τοίχο του σπηλαίου από αποθέσεις ασβεστίτη ενισχύουν την αυθεντικότητα του ευρήματος.
Ένα παράθυρο στην προϊστορία
Η ανακάλυψη των Πετραλώνων και η πρόσφατη επιστημονική επαναξιολόγηση αναδεικνύουν για ακόμη μία φορά πόσο περίπλοκη ήταν η ιστορία του ανθρώπινου γένους. Ο Homo heidelbergensis, αν και λιγότερο γνωστός στο ευρύ κοινό, φαίνεται να έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση των ειδών που ακολούθησαν. Το κρανίο των Πετραλώνων αποτελεί ένα σπάνιο παράθυρο σε αυτήν την εποχή, αποδεικνύοντας ότι η ανθρώπινη εξέλιξη δεν ήταν ποτέ μονοδιάστατη.
[via]
