Το νησιωτικό κράτος Tuvalu στον Ειρηνικό Ωκεανό βρίσκεται στα πρόθυρα να γράψει ιστορία ως το πρώτο έθνος που οργανώνει τη μετεγκατάσταση ολόκληρου του πληθυσμού του λόγω της κλιματικής αλλαγής. Οι αυξανόμενες στάθμες της θάλασσας απειλούν άμεσα την ύπαρξή του, με προβλέψεις να δείχνουν ότι μεγάλο μέρος της επικράτειάς του θα μπορούσε να βρεθεί κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας μέσα στα επόμενα 25 χρόνια.
Το Tuvalu αποτελείται από εννέα κοραλλιογενείς νησίδες και ατόλλες, με συνολικό πληθυσμό λίγο πάνω από 11.000 κατοίκους. Το μέσο υψόμετρο της χώρας φτάνει μόλις τα δύο μέτρα πάνω από τη στάθμη της θάλασσας, γεγονός που την καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτη σε πλημμύρες και παλιρροϊκά κύματα, φαινόμενα που εντείνονται από την επιδεινούμενη κλιματική κρίση.
Σύμφωνα με έρευνα της ομάδας Sea Level Change της NASA, η στάθμη της θάλασσας στην περιοχή αυξήθηκε κατά 15 εκατοστά μόνο μέσα στο 2023, σε σύγκριση με τον μέσο όρο των τελευταίων 30 ετών. Αν η τάση αυτή συνεχιστεί, το μεγαλύτερο μέρος του εδάφους του Tuvalu, μαζί με κρίσιμες υποδομές, θα βρίσκεται κάτω από τη γραμμή της υψηλής παλίρροιας έως το 2050.
Αντιμέτωποι με την πιθανότητα απώλειας της πατρίδας τους, οι κάτοικοι του Tuvalu βλέπουν πλέον τη μετανάστευση όχι απλώς ως επιλογή, αλλά ως επιβεβλημένο μέτρο επιβίωσης. Στο πλαίσιο αυτό, το 2023 υπογράφηκε η συμφωνία Falepili Union Treaty ανάμεσα στο Tuvalu και την Αυστραλία. Η συμφωνία αυτή προβλέπει τη χορήγηση 280 ετήσιων visa σε πολίτες του Tuvalu, οι οποίοι θα μπορούν να εγκαθίστανται μόνιμα στην Αυστραλία, έχοντας πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, εκπαίδευσης, στέγασης και απασχόλησης ισότιμα με τους Αυστραλούς πολίτες.
Η επιλογή των δικαιούχων θα γίνεται με κλήρωση. Η πρώτη φάση αιτήσεων έλαβε χώρα μεταξύ 16 Ιουνίου και 18 Ιουλίου 2025, με την ανταπόκριση να ξεπερνά κάθε προσδοκία. Σύμφωνα με δήλωση της Αυστραλιανής Υπάτης Αρμοστείας στο Tuvalu, υποβλήθηκαν 8.750 αιτήσεις, συμπεριλαμβανομένων και των μελών οικογενειών των αιτούντων. Η πρώτη κλήρωση για τους 280 επιλεγμένους πραγματοποιείται στις 25 Ιουλίου.
Η Jane McAdam, ερευνήτρια στο Kaldor Centre for International Refugee Law στο UNSW Sydney, σημειώνει ότι, συνυπολογίζοντας και άλλα μεταναστευτικά προγράμματα της περιοχής προς Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία, σχεδόν το 4% του πληθυσμού του Tuvalu θα μπορούσε να μετεγκαθίσταται ετησίως. Σε βάθος δεκαετίας, το ποσοστό αυτό ενδέχεται να αγγίξει το 40%, παρόλο που κάποιοι ενδέχεται να επιστρέψουν ή να μετακινούνται περιοδικά.
Η υπουργός Εξωτερικών της Αυστραλίας Penny Wong χαρακτήρισε το πρόγραμμα μια ευκαιρία για τους πολίτες του Tuvalu να μετεγκατασταθούν “με αξιοπρέπεια, καθώς εντείνονται οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής“. Πρόσθεσε πως η πρωτοβουλία αυτή αντικατοπτρίζει τη βαθιά εμπιστοσύνη ανάμεσα στις δύο χώρες και ότι οι μετανάστες από το Tuvalu αναμένεται να συμβάλουν θετικά στην αυστραλιανή κοινωνία.
Ο πρωθυπουργός του Tuvalu, Feleti Teo, απηύθυνε έκκληση για διεθνή στήριξη κατά την ομιλία του στην Τρίτη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για τους Ωκεανούς, που πραγματοποιήθηκε στη Νίκαια της Γαλλίας τον Ιούνιο. Εκεί ζήτησε τη δημιουργία διεθνούς συνθήκης για την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, η οποία θα διασφαλίζει τα νομικά δικαιώματα των πληγέντων κρατών, την αδιάλειπτη κρατική υπόσταση και τη μονιμότητα των θαλάσσιων συνόρων. Παράλληλα, επανέλαβε την υποστήριξη του Tuvalu στην πρόταση για μια Διεθνή Συνθήκη Μη Διάδοσης Ορυκτών Καυσίμων, με στόχο έναν ταχύ, δίκαιο και αμετάκλητο τερματισμό της χρήσης τους.
Πέρα από τη συμφωνία με την Αυστραλία, το Tuvalu έχει δρομολογήσει κι άλλες στρατηγικές για να προστατεύσει την εθνική του ταυτότητα. Το 2022, ξεκίνησε ένα φιλόδοξο εγχείρημα για τη δημιουργία του πρώτου “ψηφιακού έθνους” στον κόσμο. Το σχέδιο περιλαμβάνει τρισδιάστατη σάρωση όλων των νησιών για τη δημιουργία ψηφιακού αντιγράφου, τη μεταφορά κυβερνητικών λειτουργιών σε εικονικό περιβάλλον και πιθανές συνταγματικές μεταρρυθμίσεις που θα ορίζουν τη χώρα ως εικονικό κράτος. Τη συγκεκριμένη έννοια έχουν ήδη αναγνωρίσει 25 χώρες, μεταξύ των οποίων η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία.
Το παράδειγμα του Tuvalu ενδέχεται να ακολουθήσουν κι άλλα κράτη στο μέλλον. Η NASA έχει καταγράψει επιτάχυνση στην άνοδο της παγκόσμιας στάθμης της θάλασσας – διπλάσια σε σύγκριση με τις τιμές του 1993. Μάλιστα, στη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature το 2023, επισημαίνεται ότι η στάθμη στη θαλάσσια περιοχή του Κόλπου του Μεξικού αυξήθηκε με ρυθμό τριπλάσιο του παγκόσμιου μέσου όρου.
Ο Albert van Dijk, καθηγητής στο Australian National University, τονίζει ότι η κλιματική αλλαγή έχει επηρεάσει δραστικά τα υδάτινα συστήματα σε παγκόσμιο επίπεδο. Από ακραίες ξηρασίες μέχρι καταστροφικές πλημμύρες, οι έντονες αυτές μεταβολές διαταράσσουν ζωές, οικονομίες και οικοσυστήματα. «Το νερό είναι ο πιο κρίσιμος φυσικός πόρος, η ακραία συμπεριφορά του αποτελεί σήμερα μία από τις μεγαλύτερες απειλές».
[via]
