Στην καθημερινότητα της Γης, τα φυτά συχνά δείχνουν εκπληκτική αντοχή. Ανενεργές ποτίστρες, περίεργες γάτες ή ανελέητος ήλιος δεν είναι αρκετά για να τα σταματήσουν. Όμως, όπως αποδεικνύει μια νέα μελέτη, ακόμη και αυτά τα μικρά θαύματα της φύσης έχουν πολύ περισσότερη δύναμη απ’ ό,τι φανταζόμασταν.
Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε στο iScience, το Physcomitrium patens (ένα συνηθισμένο και ευρέως διαδεδομένο είδος βρύου) όχι μόνο επιβίωσε 9 μήνες εκτεθειμένο στο κενό του Διαστήματος, αλλά επέστρεψε στη Γη έτοιμο να συνεχίσει να αναπτύσσεται σαν να μην είχε συμβεί τίποτα.
Η ομάδα του Tomomichi Fujita από το Hokkaido University δεν περίμενε κάτι τέτοιο. Το δείγμα, μια ώριμη, αποξηραμένη δομή βρύου γεμάτη σπόρους, είχε στερεωθεί σε ένα ειδικά σχεδιασμένο πάνελ έξω από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS). Για 283 ημέρες είδε απευθείας το κενό, έντονη κοσμική ακτινοβολία και θερμοκρασίες που κυμαίνονταν από ακραίο ψύχος έως καυτό μέταλλο. Ήταν μια πραγματική δοκιμασία αντοχής και, σύμφωνα με τους ερευνητές, τα ποσοστά επιβίωσης έπρεπε να είναι σχεδόν μηδενικά.
Μετά την επιστροφή του υλικού με την αποστολή CRS-16 της SpaceX, η ανάλυση των δειγμάτων αποκάλυψε ότι περίπου το 80% των σπορίων επέστρεψε στη Γη υγιές. Από αυτά, σχεδόν το 90% κατάφερε να φυτρώσει ξανά, συνεχίζοντας την ανάπτυξη σαν να είχαν περάσει μήνες απλώς σε έναν σκοτεινό αποθηκευτικό χώρο και όχι σε ένα από τα πιο αφιλόξενα περιβάλλοντα του Ηλιακού μας Συστήματος.
Η μελέτη υπογραμμίζει κάτι που οι αστροβιολόγοι υποψιάζονταν εδώ και χρόνια: η ζωή στη Γη, ακόμη και σε απλά φυτά όπως το βρύο, μπορεί να αντέξει πολύ πιο ακραίες συνθήκες απ’ όσες θεωρούμε «λογικές». Δεν είναι η πρώτη φορά που επιστήμονες στέλνουν οργανισμούς στο Διάστημα για δοκιμές επιβίωσης. Μικροοργανισμοί, βακτήρια, μύκητες και τα διάσημα tardigrades έχουν ήδη αποδείξει ότι μπορούν να αντέξουν απόλυτο κενό, αυξημένη ακτινοβολία και έλλειψη νερού για εβδομάδες ή μήνες. Το συγκεκριμένο βρύο, όμως, με την ιστορία του ως ένας από τους πρώτους αποίκους της ξηράς στον πλανήτη, ήταν ένας εξαιρετικός υποψήφιος για κάτι πιο τολμηρό.
Ο Fujita εξηγεί ότι το Physcomitrium patens έχει εξελιχθεί ώστε να επιβιώνει σε μερικά από τα πιο αφιλόξενα περιβάλλοντα της Γης: παγωμένες περιοχές της Ανταρκτικής, ηφαιστειακά πεδία, ψηλές κορυφές βουνών. Η απορία της ομάδας ήταν αν αυτή η φυσική ανθεκτικότητα θα επεκτεινόταν και σε συνθήκες που καμία μορφή ζωής της Γης δεν συναντά φυσικά, όπως το Διάστημα. Παράλληλα, επειδή το συγκεκριμένο είδος είναι γενετικά καλά κατανοητό, το καθιστά ιδανικό για τη μελέτη της επίδρασης ακραίων εξωγήινων παραγόντων στον φυτικό ιστό.
Κατά τη διάρκεια της παραμονής του έξω από τον ISS, το βρύο αντιμετώπισε ένα σύνολο πιέσεων που είναι αδύνατο να προσομοιωθούν πλήρως στη Γη: συνεχείς εναλλαγές θερμοκρασίας, κοσμική ακτινοβολία υψηλής ενέργειας και απόλυτο κενό. Η αβεβαιότητα ήταν ο μεγαλύτερος εχθρός των ερευνητών. Δεν υπήρχε τρόπος να γνωρίζουν πόση ζημιά θα προκαλούσε ο συνδυασμός αυτών των παραγόντων.
Όταν όμως τα δείγματα άρχισαν να αναπτύσσονται ξανά, η ομάδα συνειδητοποίησε ότι κάτι αξιοσημείωτο είχε συμβεί. Οι χρωστικές του φυτού, όπως η χλωροφυλλή, παρέμεναν σε επίπεδα σχεδόν όμοια με τα κανονικά. Οι ιστοί δεν είχαν υποστεί ανεπανόρθωτες βλάβες. Τα σπορία εξακολουθούσαν να βλαστάνουν με σταθερότητα. Οι ερευνητές ουσιαστικά παρακολουθούσαν έναν μικρό οργανισμό να αποδεικνύει ότι η ζωή μπορεί όχι μόνο να αντέξει, αλλά και να συνεχίσει, ακόμη και μετά από μήνες στο κενό του διαστήματος.
Φυσικά, η μελέτη αφορά ένα μόνο είδος βρύου· δεν γνωρίζουμε αν το ίδιο ισχύει για άλλα φυτά ή για πιο σύνθετους οργανισμούς. Η έρευνα στο Διάστημα, με το κόστος και την πολυπλοκότητά της, αποτελεί πρόκληση. Ωστόσο, ο Fujita σκοπεύει να συνεχίσει. Κάθε βήμα φέρνει τους ερευνητές πιο κοντά στο να κατανοήσουν πώς θα μπορούσαν να δημιουργηθούν κλειστά οικοσυστήματα σε μελλοντικές αποστολές στη Σελήνη ή τον Άρηή ακόμη και να χρησιμοποιηθούν φυτά ως πρωτοπόροι οργανισμοί σε ανθρώπινες προσπάθειες αποίκισης.
