Τα ρομπότ μπορούν να γίνουν φιλικά, χρήσιμα μηχανήματα που μιλούν, παρακολουθούν και προσφέρουν μια μορφή συντροφιάς στους ηλικιωμένους.
Καθώς όλο και περισσότεροι από εμάς ζούμε περισσότερο, μπορούν τα ρομπότ να μας βοηθήσουν να διατηρήσουμε μια πιο υγιή, ανεξάρτητη και αξιοπρεπή ζωή;
Αυτό το ερώτημα απασχολεί εδώ και χρόνια τον Daniele Magistro, αναπληρωτή καθηγητή Φυσικής Αγωγής και Υγείας στο Τμήμα Επιστημών του Αθλητισμού στο Πανεπιστήμιο Nottingham Trent της Βρετανίας.
«Τα ρομπότ που μελετώ είναι φιλικά, χρήσιμα μηχανήματα που μπορούν να μιλούν, να υπενθυμίζουν, να παρακολουθούν, ακόμη και να προσφέρουν μια μορφή συντροφιάς στους ηλικιωμένους» λέει ο καθηγητής, μιλώντας στον ιστότοπο The Conversation.
Δύο δισεκατομμύρια ηλικιωμένοι παγκοσμίως μέχρι το 2050
Μέχρι το 2050, ο παγκόσμιος πληθυσμός των ενηλίκων ηλικίας 60 ετών και άνω αναμένεται να ξεπεράσει τα 2 δισεκατομμύρια, δημιουργώντας σημαντικές προκλήσεις για την υγεία, την κοινωνία και την οικονομία σε όλο τον κόσμο.
Καθώς οι άνθρωποι γερνούν, συχνά βιώνουν μια σταδιακή μείωση των σωματικών και γνωστικών τους ικανοτήτων, η οποία μπορεί να εμποδίσει την ικανότητά τους να ζουν ανεξάρτητα.
Οι καθημερινές δραστηριότητες, όπως το μαγείρεμα, η διαχείριση των φαρμάκων ή απλά το να σηκωθούν από μια καρέκλα, γίνονται πιο δύσκολες, ειδικά για άτομα με κινητικές αναπηρίες ή για όσους ζουν σε περιβάλλοντα που στερούνται επαρκούς υποστήριξης, όπως κακές συνθήκες στέγασης, περιορισμένη πρόσβαση σε μέσα μεταφοράς ή ανεπαρκείς υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης.
Η υποστήριξη των ηλικιωμένων για τη διατήρηση της αυτονομίας τους στην καθημερινή ζωή πρέπει να αποτελεί έναν από τους πιο επείγοντες στόχους των σύγχρονων συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης, ιδίως καθώς η ζήτηση για φροντίδα υπερβαίνει ολοένα και περισσότερο τους διαθέσιμους πόρους.
«Η έρευνά μου στο Nottingham Trent University, σε συνεργασία με συναδέλφους από το Sheffield Hallam University και το Loughborough University, διερεύνησε πώς τα ρομπότ κοινωνικής υποστήριξης -που συχνά μοιάζουν με ανθρώπους ή κατοικίδια ζώα- και άλλες τεχνολογίες παρακολούθησης μπορούν να υποστηρίξουν τους ηλικιωμένους στο σπίτι τους, ώστε να διατηρήσουν την ανεξαρτησία τους χωρίς να χρειάζονται την… παραδοσιακή ανθρώπινη φροντίδα», σημειώνει ο επιστήμονας.
Στην έρευνά τους, οι επιστήμονες μίλησαν με ηλικιωμένους από διαφορετικά κοινωνικά στρώματα, συμπεριλαμβανομένων ατόμων με σωματικές αναπηρίες και ατόμων με χαμηλά εισοδήματα. Πολλοί ήταν ανοιχτοί στην ιδέα ενός ρομπότ στο σπίτι, ιδιαίτερα αν ήταν εξατομικευμένο, προσιτό και εύκολο στη χρήση. Αναγνώριζαν τις δυνατότητες των ρομπότ κοινωνικής υποστήριξης και των αισθητήρων στο σπίτι να τους βοηθήσουν να παραμείνουν ενεργοί και ανεξάρτητοι.
Τα ρομπότ μπορούν να μας υπενθυμίζουν να κινηθούμε, να πάρουμε τα φάρμακά μας ή να επικοινωνήσουμε με έναν φίλο. Για τα άτομα με σωματικές αναπηρίες, μπορούν να βοηθήσουν σε εργασίες που απαιτούν δύναμη ή πρόσφυση, όπως το σήκωμα τσαντών με ψώνια ή το άνοιγμα βάζων.
Ωστόσο, η εικόνα δεν είναι εντελώς ρόδινη. Ένα εργαλείο που προορίζεται να βοηθήσει μπορεί να έχει το αντίθετο αποτέλεσμα αν είναι πολύ απαιτητικό ή κακώς σχεδιασμένο.
Πώς αλληλεπιδρά μηχανή και ηλικιωμένος
«Στη συνέχεια της μελέτης μας εξετάσαμε τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αλληλεπιδρούν με ένα ρομπότ ενώ εκτελούν καθημερινές νοητικές εργασίες, όπως η ακολουθία οδηγιών ή η επίλυση γρίφων. Ένα παράδειγμα είναι το τεστ διαδρομής, ένα εργαλείο που χρησιμοποιείται συχνά για να αξιολογήσει πόσο καλά μπορεί κάποιος να συγκεντρωθεί, να επεξεργαστεί γρήγορα πληροφορίες και να εναλλάσσεται μεταξύ διαφορετικών νοητικών εργασιών. Όλες αυτές είναι δεξιότητες στις οποίες βασιζόμαστε στην καθημερινή μας ζωή, είτε πρόκειται για τη χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς, το μαγείρεμα από μια συνταγή ή τη διαχείριση των λογαριασμών» επισημαίνει με νόημα ο καθηγητής, και προσθέτει:
«Διαπιστώσαμε ότι το ρομπότ βελτίωσε την απόδοση ενός ατόμου και μείωσε την πνευματική κόπωση που προκαλούσε η εργασία, αλλά μόνο μέχρι ένα σημείο. Όταν το ρομπότ έδινε πάρα πολλές πληροφορίες ταυτόχρονα, οι άνθρωποι ένιωθαν υπερβολική πίεση. Αυτό υπογραμμίζει ένα κρίσιμο εύρημα: τα ρομπότ πρέπει να σχεδιάζονται λαμβάνοντας υπόψη τις γνωστικές ικανότητες και τα όρια του εκάστοτε χρήστη του».
Οι ερωτηθέντες στην έρευνα εξέφρασαν επίσης βάσιμες ανησυχίες σχετικά με το κόστος -«πώς θα το αγοράσουμε;»- και την προστασία της ιδιωτικής ζωής, ρωτώντας: «Ποια δεδομένα συλλέγονται;» Η χρηστικότητα ήταν μια άλλη ανησυχία: «Τι θα γίνει αν χαλάσει;» ή «τι θα γίνει αν δεν ξέρω πώς να το χρησιμοποιήσω;». Μερικοί ανησυχούσαν ότι τα ρομπότ θα κάνουν τους ανθρώπους πιο παθητικούς ή ακόμη και ότι θα αντικαταστήσουν σημαντικές ανθρώπινες αλληλεπιδράσεις.
Ωστόσο, πολλοί ήταν ανοιχτοί στην ιδέα, ειδικά αν το ρομπότ μπορούσε να είναι εξατομικευμένο, προσιτό και χρήσιμο. Η έρευνα του βρετανικού πανεπιστημίου υπογραμμίζει ότι οι ηλικιωμένοι εκτιμούν περισσότερο αυτά τα ρομπότ όταν προσφέρουν και συναισθηματική σύνδεση και όχι μόνο πρακτική υποστήριξη.
Σχεδιασμός από και για τους ανθρώπους
Σύμφωνα με τους επιστήμονες και ερευνητές, η τεχνολογία «ενιαίου μεγέθους» δεν θα λειτουργήσει. Ένας ηλικιωμένος με αρθρίτιδα και χαμηλό εισόδημα μπορεί να χρειάζεται κάτι πολύ διαφορετικό από έναν τεχνολογικά καταρτισμένο συνταξιούχο με καλή υγεία.
Επομένως, η επιτυχής εισαγωγή αυτής της τεχνολογίας εξαρτάται από τον συν-σχεδιασμό της με τους ηλικιωμένους, και όχι μόνο για αυτούς. Αυτό περιλαμβάνει τα πάντα, από τη διασφάλιση ότι τα ρομπότ έχουν διαισθητικές διεπαφές, έως τη διασφάλιση ότι μπορούν να περιηγηθούν φυσικά σε ένα στενό σαλόνι και τη διασφάλιση ότι σέβονται μέχρι και… την ιδιωτικότητα του ηλικιωμένου.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι χρήσιμες τεχνολογίες, συμπεριλαμβανομένων των οικιακών ρομπότ που προσφέρουν υπενθυμίσεις, υποστήριξη ή συντροφιά, θα αποτελέσουν σημαντικό μέρος του τρόπου με τον οποίο φροντίζουμε τον πληθυσμό -ειδικά τον πιο ηλικιωμένο- μέσα στα επόμενα χρόνια.
«Ωστόσο, για να λειτουργήσουν, χρειαζόμαστε κάτι περισσότερο από έξυπνη μηχανική. Χρειαζόμαστε ενσυναίσθηση, ένταξη και βαθύτερη κατανόηση του τι σημαίνει να γερνάς καλά. Αυτό σημαίνει να ακούμε τους ηλικιωμένους, να δοκιμάζουμε τις τεχνολογίες σε πραγματικές συνθήκες και να σχεδιάζουμε με γνώμονα τόσο το μυαλό όσο και το σώμα», καταλήγει εμφατικά ο επιστήμονας.
Το να γερνάς δεν πρέπει να σημαίνει ότι γίνεσαι απομονωμένος ή αδρανής. Αν το κάνουμε σωστά, ένα ρομπότ μπορεί να μη σε βοηθά μόνο και αποκλειστικά να θυμάσαι τα χάπια σου. Μπορεί να σε βοηθήσει να διατηρήσεις την ανεξαρτησία σου.
