Μια «πληγή» στην καρδιά της πυρηνικής ασφάλειας της Ευρώπης παραμένει ανοιχτή και, πλέον, χαρακτηρίζεται επισήμως ως μη διαχειρίσιμη. Το Νέο Ασφαλές Περίβλημα (New Safe Confinement – NSC), η γιγαντιαία μεταλλική αψίδα που κατασκευάστηκε για να σφραγίσει τον μοιραίο Αντιδραστήρα 4 του Τσερνόμπιλ, έχει χάσει την ικανότητά του να συγκρατεί τη ραδιενέργεια. Η αιτία; Ένα ρωσικό drone που κατάφερε να διατρήσει την «αδιαπέραστη» ασπίδα, δημιουργώντας ένα πρόβλημα που οι αρχές δυσκολεύονται να επιλύσουν.
Το χρονικό της παραβίασης
Το περιστατικό, που αρχικά αντιμετωπίστηκε ως μια μεμονωμένη ζημιά, έχει εξελιχθεί σε μείζονα κρίση ασφαλείας. Ένα ρωσικό drone (τύπου Shahed), οπλισμένο με εκρηκτικά, προσέκρουσε στη μεταλλική δομή που καλύπτει τον κατεστραμμένο αντιδραστήρα, το ίδιο σημείο που το 1986 προκάλεσε τη μεγαλύτερη πυρηνική καταστροφή στην ιστορία.
Η πρόσκρουση δεν προκάλεσε απλώς μια επιφανειακή φθορά. Διέτρησε το περίβλημα και προκάλεσε πυρκαγιά, καταστρέφοντας την ακεραιότητα του κελύφους που είχε σχεδιαστεί να παραμείνει ερμητικά κλειστό για τα επόμενα 100 χρόνια. Αν και δεν υπήρξε άμεση μαζική εκλυσή ραδιενέργειας τη στιγμή της έκρηξης, η ζημιά αποδεικνύεται πολύ σοβαρότερη μακροπρόθεσμα.
Η επίσημη παραδοχή: Η «ασπίδα» έπεσε
Σήμερα, η κατάσταση περιγράφεται με τα πιο μελάνα χρώματα. Μετά από επιτόπιους ελέγχους και την αξιολόγηση της εξωτερικής επένδυσης, η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ/IAEA) επιβεβαίωσε το χειρότερο σενάριο: η δομή έχει χάσει τη βασική της λειτουργία. Δεν μπορεί πλέον να εγγυηθεί τον περιορισμό της ακτινοβολίας όπως σχεδιάστηκε.
Η Υπουργός Περιβάλλοντος της Ουκρανίας, Svitlana Hrynchuk, τόνισε την κρισιμότητα της κατάστασης, δηλώνοντας πως προτεραιότητα είναι η διασφάλιση της πυρηνικής ασφάλειας «υπό οποιεσδήποτε συνθήκες». Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι αμείλικτη: το σύστημα που κόστισε δισεκατομμύρια και θεωρήθηκε ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της μηχανικής, είναι πλέον ευάλωτο.
Γιατί είναι τόσο επικίνδυνο;
Η διάτρηση του κελύφους δεν σημαίνει απλώς μια τρύπα σε έναν τοίχο. Σημαίνει ότι:
- Απώλεια Στεγανότητας: Ο αέρας και η ραδιενεργή σκόνη από το εσωτερικό μπορούν δυνητικά να διαφύγουν στο περιβάλλον.
- Διάβρωση: Η έκθεση των εσωτερικών μεταλλικών στοιχείων στη βροχή και την υγρασία επιταχύνει τη φθορά της ήδη επιβαρυμένης παλιάς «Σαρκοφάγου» που βρίσκεται από κάτω.
- Αδυναμία Ελέγχου: Ο ελεγχόμενος αερισμός και τα συστήματα φιλτραρίσματος του NSC αχρηστεύονται αν υπάρχει ανεξέλεγκτη ροή αέρα από το ρήγμα.
Μια επισκευή «Γολγοθάς»
Το ερώτημα που προκύπτει είναι εύλογο: «Γιατί δεν το κλείνουν;». Η απάντηση είναι σύνθετη. Ο Eric Schmieman, μηχανικός που αφιέρωσε 15 χρόνια στον σχεδιασμό του NSC, προειδοποιεί ότι η επισκευή δεν είναι απλώς θέμα χρημάτων, αν και το κόστος θα μπορούσε να ανέλθει σε εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια.
Το περιβάλλον εργασίας είναι θανάσιμα ραδιενεργό. Η μετακίνηση τμημάτων της δομής για επισκευές θα μπορούσε να προκαλέσει μηχανικές πιέσεις και κατάρρευση σαθρών τμημάτων του παλιού αντιδραστήρα. Επιπλέον, η συνεχιζόμενη εμπόλεμη κατάσταση καθιστά την μεταφορά εξειδικευμένων υλικών και την ασφάλεια των συνεργείων σχεδόν αδύνατη.
Το μέλλον του Τσερνόμπιλ
Η τρέχουσα κατάσταση ανατρέπει τις ισορροπίες δεκαετιών. Το Τσερνόμπιλ, από ένα «παγωμένο» μνημείο ανθρώπινου λάθους, μετατρέπεται ξανά σε ενεργή απειλή. Η σταθερότητα που παρείχε το Νέο Ασφαλές Περίβλημα από το 2016 έχει διαταραχθεί ανεπανόρθωτα.
Καθώς η Ευρώπη παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα, το μήνυμα είναι σαφές: οι πυρηνικές υποδομές, όσο καλά θωρακισμένες κι αν είναι απέναντι στον χρόνο και τα στοιχεία της φύσης, παραμένουν τραγικά ευάλωτες απέναντι στην ανθρώπινη βαρβαρότητα.
