Η πράξη για τις Ψηφιακές Αγορές (Digital Markets Act, DMA) της Ευρωπαϊκής Ενωσης, την οποία οφείλουν να τηρούν από την Πέμπτη οι γίγαντες της τεχνολογίας όπως οι Apple, Google και Meta, επιδιώκει να βάλει τέλος στην κατάχρηση της δεσπόζουσας θέσης τους στην αγορά.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαπίστωσε ότι οι υπερβολικά βραδείς και ανεπαρκώς αποτρεπτικοί παραδοσιακοί κανόνες έχουν αποτύχει να εμποδίσουν ορισμένους παράγοντες με δεσπόζουσα θέση στην αγορά να επιβάλλουν αθέμιτους όρους στους ανταγωνιστές τους. Η διαπίστωση αφορά κυρίως τις αμερικανικές Gafam (Google, Apple, Facebook, Amazon, Microsoft), οι οποίες επί σειρά ετών έχουν καταπατήσει, έως και εκμηδενίσει, τον ανταγωνισμό σε πολλές αγορές-κλειδιά.
Με την Πράξη για τις Ψηφιακές Αγορές , η Ευρωπαϊκή Ενωση αποκτά ένα νομοθετικό οπλοστάσιο που είναι προσαρμοσμένο στις πραγματικότητες της ψηφιακής οικονομίας για να προστατεύσει την δημιουργία και την ανάπτυξη των start-ups στην Ευρώπη και να βελτιώσει τις επιλογές που προσφέρονται στους χρήστες.
Οι Gafam στο στόχαστρο
Οι νέοι κανόνες αφορούν ομίλους που δραστηριοποιούνται σε τουλάχιστον 3 ευρωπαϊκές χώρες, ξεπερνούν τα 75 δισεκατομμύρια ευρώ χρηματιστηριακής κεφαλαιοποίησης ή τα 7,5 δισεκατομμύρια πωλήσεων στην Ευρώπη και συγκεντρώνουν τουλάχιστον 45 εκατομμύρια ενεργούς τελικούς χρήστες και 10.000 εταιρείες-χρήστες στην Ευρώπη.
Προς το παρόν πρόκειται για τις αμερικανικές Alphabet (Google), Amazon, Apple, Meta (Facebook), Microsoft και την κινεζική ByteDance, ιδιοκτήτρια του TikTok.
Ονομάζονται «ρυθμιστές πρόσβασης», διότι θεωρούνται απολύτως αναγκαίες για τους χρήστες και υπόκεινται σε ειδικές ρυθμίσεις.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ορίσει συνολικά 22 πλατφόρμες-κλειδιά που ανήκουν στους ομίλους αυτούς: τέσσερα κοινωνικά δίκτυα (TikTok, Instagram, Facebook, LinkedIn), δύο πλατφόρμες μηνυμάτων (WhatsApp και Messenger), τρία λειτουργικά συστήματα (Android, iOS, Windows), μία μηχανή αναζήτησης (Google), δύο προγράμματα περιήγησης (Chrome, Safari), έξι υπηρεσίες διαμεσολάβησης (Google Maps, Google Play, Google Shopping, Amazon Marketplace, App Store και Meta Marketplace), τον ιστότοπο ανάρτησης βίντεο Youtube, καθώς και τις διαφημιστικές υπηρεσίες των Google, Amazon και Meta.
Η ολλανδική Booking παροχής υπηρεσιών ξενοδοχειακών κρατήσεων και το κοινωνικό δίκτυο X (πρώην Twitter) γνωστοποίησαν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι πληρούν πλέον τους όρους για να περιληφθούν σύντομα στον παραπάνω κατάλογο, όπως και η διαφημιστική υπηρεσία TikTok Ads.
Ελεγχος συγχωνεύσεων
Οι «ρυθμιστές πρόσβασης» θα πρέπει να ενημερώνουν τις Βρυξέλλες για κάθε σχέδιο εξαγοράς ψηφιακής εταιρείας στην Ευρώπη, όποιο και αν είναι το μέγεθός της. Στόχος είναι να ανακοπεί η μονοπώληση της καινοτομίας και οι εξαγορές με μοναδικό στόχο την εξάλειψη του ανταγωνισμού.
Οροι για μη ευνοϊκή μεταχείριση
Η μηχανή αναζήτησης Google απαγορεύεται να προσφέρει ευνοϊκότερη κατάταξη στα προϊόντα και τις υπηρεσίες που ανήκουν στον όμιλο. Κατηγορείται ότι ευνοεί την μηχανή του σύγκρισης τιμών Google Shopping.
Διαφοροποίηση παρόχων
Οι μεγάλες πλατφόρμες έχουν την τάση να εγκλωβίζουν τους χρήστες ωθώντας τους να χρησιμοποιήσουν τις προεγκατεστημένες τους υπηρεσίες: πλοηγό internet, χαρτογράφηση, μετεωρολογική πρόγνωση…Η Πράξη για τις Ψηφιακές Αγορές εγγυάται την δυνατότητα ακύρωσης εγκατάστασης προεγκατεστημένων υπηρεσιών και διευκολύνει την επιλογή εναλλακτικών λύσεων.
Οι χρήστες θα πρέπει να έχουν την δυνατότητα να επιλέγουν τα καταστήματα (stores) εφαρμογών λογισμικού της επιλογής τους και να κατεβάζουν απευθείας τις εφαρμογές τους στους ιστότοπους των παρόχων χωρίς να περνούν υποχρεωτικά από τους ψηφιακούς κολοσσούς με δεσπόζουσα θέση, όπως το App Store της Apple ή το Google Play.
Η Apple δεν έχει πλέον δικαίωμα να επιβάλλει την χρήση της υπηρεσίας της Apple Pay στους developers που θέλουν να περιλάβουν τις εφαρμογές τους στο App Store.
Διαλειτουργικότητα
Οι πλατφόρμες WhatsApp και Messenger οφείλουν να αποκαταστήσουν τη διαλειτουργικότητα με τις υπηρεσίες των ανταγωνιστών που το ζητούν.
Οι «ρυθμιστές πρόσβασης» οφείλουν να χορηγούν σε όλους τους παρόχους αξεσουάρ, όπως συνδεδεμένων ρολογιών, γυαλιών… την ίδια πρόσβαση στα συστήματα εκμετάλλευσης ή λογισμικού ώστε να μη ζημιώνουν κανέναν ανταγωνιστή.
Χρήση δεδομένων
Απαγορεύεται στους «ρυθμιστές πρόσβασης» να διασταυρώνουν στοιχεία που έχουν συγκεντρώσει μέσω διαφορετικών πλατφορμών για διαφημιστική στόχευση των χρηστών τους χωρίς την συγκατάθεσή τους – μία πρακτική που βρίσκεται στο κέντρο των οικονομικών μοντέλων της Google και της Meta.
Δεν έχουν πλέον δικαίωμα να χρησιμοποιούν δεδομένα που προέρχονται από τις εταιρείες-πελάτες τους για να τις ανταγωνισθούν, όπως κατηγορείται ότι έκανε η Amazon επί χρόνια. Οφείλουν να χορηγούν στους πελάτες τους πρόσβαση στα δεδομένα αυτά.
Η ευρωπαϊκή νομοθεσία εισάγει την κινητικότητα των δεδομένων για να επιτρέπει στους χρήστες μίας online υπηρεσίας να αλλάξουν ευκολότερα πάροχο.
Οι διαφημιστές και οι πάροχοι διαφημιστικού χώρου λαμβάνουν αυξημένη πρόσβαση σε διαφημιστικά δεδομένα ώστε να γνωρίζουν ποιος βλέπει το περιεχόμενό τους και να αξιολογούν την αποτελεσματικότητά τους.
Κυρώσεις
Για την αποφυγή του κατακερματισμού της εσωτερικής αγοράς, η αρμοδιότητα ελέγχου και επιβολής κυρώσεων ανατίθεται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία έχει συγκροτήσει 100μελή ομάδα ειδικών.
Ο κανονισμός προβλέπει επιβολή προστίμων που φθάνουν μέχρι το 10% του παγκόσμιου κύκλου εργασιών της εταιρείας και ακόμη και στο 20% σε περίπτωση υποτροπής.
Ως έσχατη λύση, μπορούν να επιβληθούν μη οικονομικά διορθωτικά μέτρα, που μπορεί να περιλαμβάνουν διορθωτικά μέτρα συμπεριφοράς ή μέτρα διαρθρωτικού χαρακτήρα, όπως ο εξαναγκασμός για εγκατάλειψη μίας από τις δραστηριότητες της εταιρείας.
