Η μεταμόσχευση ενός πλήρως λειτουργικού ανθρώπινου ματιού αποτελεί εδώ και δεκαετίες ένα όνειρο της επιστήμης, αλλά μέχρι σήμερα παραμένει ανέφικτο. Αν και η εικόνα αυτή συχνά προβάλλεται στον κινηματογράφο, στην πραγματικότητα δεν έχει καταστεί δυνατό να αποκατασταθεί η όραση μέσω μιας τέτοιας διαδικασίας. Τώρα όμως, μια νέα φορητή συσκευή που αναπτύσσεται στις ΗΠΑ δίνει ελπίδες ότι αυτό θα μπορούσε να αλλάξει.
Η συσκευή ονομάζεται eye-ECMO και είναι αποτέλεσμα συνεργασίας ερευνητών του University of Miami, του Bascom Palmer Eye Institute και της Miller School of Medicine. Ουσιαστικά πρόκειται για ένα καινοτόμο σύστημα το οποίο επιχειρεί να κρατήσει ένα δότη μάτι «ζωντανό» και λειτουργικό μετά την αφαίρεσή του, κάτι που μέχρι πρότινος θεωρούνταν πρακτικά αδύνατο.
Σήμερα, η μεταμόσχευση ματιών περιορίζεται σε μη λειτουργικά μοσχεύματα που τοποθετούνται σε κενές οφθαλμικές κόγχες για αισθητικούς λόγους, όπως συμβαίνει σε ορισμένες περιπτώσεις μεταμόσχευσης προσώπου. Τα μάτια αυτά, ωστόσο, δεν έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν όραση. Ο κύριος λόγος είναι ότι ο αμφιβληστροειδής χρειάζεται συνεχή παροχή οξυγονωμένου αίματος, κάτι που παύει να συμβαίνει μόλις το μάτι αποκοπεί από τον οργανισμό του δότη. Ακόμη και μια σύντομη διακοπή στην παροχή αυτή είναι αρκετή για να προκαλέσει μόνιμη βλάβη.
Εδώ έρχεται να δώσει λύση το eye-ECMO. Το όνομά του παραπέμπει στα συστήματα εξωσωματικής οξυγόνωση με μεμβράνη (extracorporeal membrane oxygenation – ECMO), τα οποία χρησιμοποιούνται ήδη σε μεταμοσχεύσεις καρδιάς και πνευμόνων για να οξυγονώνουν το αίμα των ασθενών. Με παρόμοια λογική, το eye-ECMO διοχετεύει στο μάτι ένα μείγμα θερμαινόμενου, οξυγονωμένου αίματος και μιας ειδικά σχεδιασμένης διαλυτικής ουσίας.
Η διαδικασία ξεκινά όταν ένα μάτι αφαιρείται από εγκεφαλικά νεκρό δότη, πριν επέλθει οριστικά ο θάνατος και πάντα με τη συγκατάθεση της οικογένειας. Το μάτι τοποθετείται αμέσως στη φορητή συσκευή, η οποία διατηρεί την κυκλοφορία του υγρού, κρατώντας το όργανο ζωντανό και λειτουργικό. Χάρη στον φορητό και αυτόνομο σχεδιασμό του, το eye-ECMO μπορεί να μεταφερθεί εύκολα τόσο εντός νοσοκομείων όσο και μεταξύ διαφορετικών κλινικών, προσφέροντας ευελιξία στη διαχείριση των μοσχευμάτων.
Η πρώτη δοκιμή της συσκευής πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στο McKnight Vision Research Center. Ο πρωτότυπος μηχανισμός κατάφερε να διατηρήσει ένα ανθρώπινο δότη μάτι βιώσιμο για αρκετές ώρες μετά την αφαίρεσή του. Οι ερευνητές μάλιστα χρησιμοποίησαν ειδική χρωστική ουσία, η οποία φάνηκε να ρέει κανονικά στον αμφιβληστροειδή, αποδεικνύοντας ότι παρέμενε λειτουργικός καθ’ όλη τη διάρκεια του πειράματος.
«Μια τέτοια διαδικασία δεν είχε πραγματοποιηθεί ποτέ ξανά στις ΗΠΑ – και πιθανότατα πουθενά στον κόσμο», σημειώνει ο αναπληρωτής καθηγητής βιοϊατρικής μηχανικής στο University of Miami, Ashutosh Agarwal, μέλος της ερευνητικής ομάδας. «Δεν υπάρχει κανένα προϊόν σαν το eye-ECMO, όμως αυτή ήταν η απόδειξη ότι όλα μπορούν να λειτουργήσουν».
Το επόμενο βήμα για τους επιστήμονες είναι ακόμη πιο απαιτητικό: η ανάπτυξη μεθόδων για τη διατήρηση και επανασύνδεση του οπτικού νεύρου. Η πρόκληση είναι τεράστια, καθώς το οπτικό νεύρο αποτελεί τον αγωγό που μεταφέρει τα σήματα από τον αμφιβληστροειδή στον εγκέφαλο και οποιαδήποτε βλάβη ή αδυναμία σύνδεσής του μπορεί να ακυρώσει όλη την προσπάθεια.
Αν και η πλήρης λειτουργική μεταμόσχευση ματιού παραμένει ακόμη μακριά, η δημιουργία του eye-ECMO συνιστά ένα κομβικό βήμα. Για πρώτη φορά, οι επιστήμονες μπορούν να διατηρήσουν ένα μάτι ζωντανό εκτός σώματος για αρκετό χρόνο, ανοίγοντας τον δρόμο για πιο προχωρημένες επεμβάσεις στο μέλλον.
Η προοπτική αυτή δεν αφορά μόνο τις μεταμοσχεύσεις. Ενδέχεται να συμβάλει και στην έρευνα γύρω από ασθένειες του αμφιβληστροειδούς, καθώς επιτρέπει στους ειδικούς να μελετήσουν τον ανθρώπινο οφθαλμό σε πραγματικές συνθήκες λειτουργίας, κάτι που μέχρι τώρα ήταν εξαιρετικά δύσκολο.
[via]
