Η Ευρωπαϊκή Ένωση ετοιμάζει μια από τις πιο δραστικές αλλαγές των τελευταίων ετών στο ηλεκτρονικό εμπόριο, και αυτή τη φορά στο στόχαστρο βρίσκονται οι κινεζικές πλατφόρμες που έχουν κατακτήσει τις αγορές χαμηλού κόστους. Οι υπουργοί Οικονομικών της ΕΕ συμφώνησαν να επιταχύνουν την κατάργηση της λεγόμενης απαλλαγής de minimis, δηλαδή της εξαίρεσης από τον ΦΠΑ για αγορές κάτω των 150 ευρώ. Η αλλαγή, που αρχικά είχε προγραμματιστεί για το 2028, μεταφέρεται στο 2026, μια κίνηση με σαφή στόχο να περιορίσει την ακατάπαυστη ροή φθηνών δεμάτων από πλατφόρμες όπως Shein και Temu.
Για χρόνια, οι μη ευρωπαϊκές πλατφόρμες εκμεταλλεύονταν το καθεστώς de minimis για να στέλνουν απευθείας από κινεζικά εργοστάσια προϊόντα εξαιρετικά χαμηλού κόστους, χωρίς κανέναν τελωνειακό ή φορολογικό έλεγχο. Αυτή η πρακτική τροφοδότησε έναν χείμαρρο εισαγωγών: μόνο πέρυσι τα δέματα διπλασιάστηκαν, αγγίζοντας τα 4,6 δισεκατομμύρια, με πάνω από το 90% να προέρχονται από την Κίνα. Για τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και τους λιανέμπορους, το αποτέλεσμα ήταν ένα «τέλειο στρέβλωσης ανταγωνισμού» που έθεσε υπό πίεση ολόκληρους κλάδους, από τη μόδα μέχρι τη λιανική.
Ο Ευρωπαίος Επίτροπος Εμπορίου Maros Sefcovic δεν μάσησε τα λόγια του, τονίζοντας την ανάγκη η Ευρώπη να δράσει άμεσα για να αντιμετωπίσει έναν μηχανισμό που «βλάπτει μεθοδικά» τις τοπικές επιχειρήσεις. Με την απόφαση αυτή, η ΕΕ ουσιαστικά ευθυγραμμίζεται με τη στρατηγική των ΗΠΑ, οι οποίες ήδη από το 2023 είχαν καταργήσει τη δική τους εκδοχή της απαλλαγής για προϊόντα κάτω των 800 δολαρίων, επιβάλλοντας δασμούς σχεδόν σε ολόκληρο το φάσμα των εισαγωγών.
Η αντίδραση στην Ευρώπη ήταν άμεση και έντονα θετική. Η Δανία χαρακτήρισε την απόφαση «κλείσιμο μιας τρύπας που εκμεταλλεύονταν συστηματικά» οι πλατφόρμες χαμηλού κόστους, ενώ στην Ιταλία, η Confindustria Moda μίλησε για «ζήτημα επιβίωσης» της εγχώριας βιομηχανίας ενδυμάτων. Ακόμη και οι μεγάλες ευρωπαϊκές πλατφόρμες ηλεκτρονικού εμπορίου, όπως η Zalando, πίεζαν για την επίσπευση των αλλαγών, βλέποντας ότι η συνεχής εισροή φθηνών εισαγόμενων προϊόντων δυσκολεύει την ανταγωνιστικότητα και συμπιέζει τα περιθώρια κέρδους.
Πέρα από τις πιέσεις των αγορών, η Ευρώπη έπρεπε να κινηθεί γρήγορα και για έναν ακόμη λόγο: ο φόβος ότι η κατάργηση της απαλλαγής στις ΗΠΑ θα διοχέτευε ακόμη μεγαλύτερο όγκο κινεζικών αποστολών προς την ευρωπαϊκή αγορά. Παράλληλα, πολλά κράτη-μέλη εξερευνούσαν μονομερείς λύσεις, όπως η Ιταλία που σχεδίαζε τη δική της εθνική φορολογία για να προστατέψει τον κλάδο μόδας. Η ΕΕ, βλέποντας τον κίνδυνο να κατακερματιστεί η ενιαία αγορά, αποφάσισε ότι απαιτείται κοινή, συντονισμένη δράση.
Το επόμενο βήμα είναι η έγκριση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αλλά ακόμη κι αν η ρύθμιση προχωρήσει απρόσκοπτα, παραμένει η μεγάλη ερώτηση: θα λειτουργήσει πραγματικά ως αποτρεπτικό μέτρο; Η Κομισιόν έχει προτείνει έναν προσωρινό «απλοποιημένο τελωνειακό δασμό», που θα μπορούσε να είναι της τάξης των 2 ευρώ ανά δέμα. Όμως αρκετοί είναι δύσπιστοι, καθώς οι καταναλωτές που κυνηγούν χαμηλές τιμές μάλλον δεν θα αποθαρρυνθούν τόσο εύκολα.
Εξίσου αβέβαιο είναι το αν η ευρωπαϊκή παραγωγική αλυσίδα θα δει πραγματικά οφέλη. Ένα πιθανό σενάριο είναι απλώς ότι το κόστος θα μετακυλιστεί στους καταναλωτές, χωρίς να αλλάξει ουσιαστικά η συμπεριφορά αγοράς. Με εκατοντάδες εκατομμύρια Ευρωπαίους να έχουν συνηθίσει στο να παραγγέλνουν φθηνά ρούχα, αξεσουάρ και gadgets από πλατφόρμες-τιτάνες όπως η Temu και η Shein, είναι αμφίβολο αν μια μικρή χρέωση θα ανατρέψει μια ολόκληρη κουλτούρα κατανάλωσης.
