Είναι ένα από τα πιο συναρπαστικά ερωτήματα της σύγχρονης φιλοσοφίας και φυσικής: μήπως ζούμε όλοι μέσα σε μια τεράστια προσομοίωση, ενορχηστρωμένη από μια υπερπροηγμένη εξωγήινη ή μελλοντική νοημοσύνη; Η ιδέα ότι η πραγματικότητα είναι, στην ουσία, ένας κοσμικός υπολογιστής —ένα είδος Matrix που λειτουργεί με φυσικούς νόμους αντί για κώδικα— έχει απασχολήσει στοχαστές, επιστήμονες και συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας εδώ και δεκαετίες.
Μια νέα μελέτη, ωστόσο, έρχεται να ψυχράνει τον ενθουσιασμό όσων θεωρούν ότι η ζωή μας είναι απλώς ένα «πρόγραμμα». Δημοσιευμένη στο περιοδικό Journal of Holography Applications in Physics, η έρευνα υποστηρίζει ότι η ίδια η φύση της πραγματικότητας καθιστά αδύνατο να είναι προϊόν υπολογισμού, ακόμη και από την πιο εξελιγμένη νοημοσύνη στο Σύμπαν.
Διαβάστε επίσης
Σύμφωνα με την ομάδα των μαθηματικών και φυσικών που την υπογράφουν, η πολυπλοκότητα του κόσμου μας δεν είναι απλώς τεράστια, αλλά θεμελιωδώς μη υπολογίσιμη. Ο Mir Faizal, φυσικός στο University of British Columbia, εξηγεί πως η ομάδα «στηρίχθηκε σε μαθηματικά θεωρήματα περί μη πληρότητας και μη ορισιμότητας» για να δείξει ότι «καμία αλγοριθμική διαδικασία δεν μπορεί να περιγράψει πλήρως και συνεκτικά την πραγματικότητα».
Με απλά λόγια, ο Faizal και οι συνεργάτες του υποστηρίζουν ότι ο κόσμος μας δεν μπορεί να προκύψει από ένα σύνολο κανόνων, όσο τέλειοι ή εκτεταμένοι κι αν είναι. Όπως σημειώνουν, η ίδια η βάση της ύπαρξης φαίνεται να λειτουργεί σε επίπεδο που ξεπερνά κάθε υπολογιστική λογική.
Το κλειδί της επιχειρηματολογίας τους βρίσκεται στο περίφημο Θεώρημα Μη Πληρότητας του Kurt Gödel. Το θεώρημα, που παρουσιάστηκε το 1931, έδειξε ότι σε κάθε συνεπές μαθηματικό σύστημα υπάρχουν αλήθειες που δεν μπορούν να αποδειχθούν εντός του συστήματος. Με άλλα λόγια, πάντα θα υπάρχουν προτάσεις που είναι αληθείς αλλά δεν μπορούν να αποδειχθούν μέσω υπολογισμού.
Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η φράση: «Αυτή η πρόταση είναι αληθής αλλά δεν αποδεικνύεται». Αν ο αλγόριθμος μπορούσε να την αποδείξει, θα καθιστούσε τη δήλωση ψευδή. Αν δεν μπορούσε, η δήλωση θα ήταν αληθής, αλλά εκτός της εμβέλειάς του. Αυτό το φαινομενικά παράδοξο, εξηγούν οι ερευνητές, αποδεικνύει το θεμελιώδες όριο κάθε υπολογιστικού συστήματος.
Διαβάστε επίσης
Μεταφέροντας αυτή την αρχή στο πεδίο της φυσικής, η ομάδα υποστηρίζει ότι και η ίδια η φύση υπακούει σε ανάλογες «μη υπολογίσιμες» σχέσεις. Όπως η επιστήμη πέρασε από τον Νεύτωνα στον Αϊνστάιν και έπειτα στην κβαντομηχανική, κάθε θεωρία είναι αναγκαστικά περιορισμένη από τα αξιώματα πάνω στα οποία χτίστηκε. Πίσω από κάθε επίπεδο περιγραφής της πραγματικότητας φαίνεται να υπάρχει ένα ακόμα, βαθύτερο επίπεδο — ένα «υπόβαθρο πληροφορίας» που δεν μπορεί να περιγραφεί από καμία σειρά κανόνων ή αλγορίθμων.
Ο Faizal το συνοψίζει απλά:
Κάθε προσομοίωση είναι από τη φύση της αλγοριθμική — λειτουργεί με προκαθορισμένους κανόνες. Όμως το θεμελιώδες επίπεδο της πραγματικότητας δεν υπακούει σε αλγοριθμική λογική. Άρα το Σύμπαν δεν μπορεί να είναι, και ποτέ δεν θα μπορούσε να είναι, μια προσομοίωση.
Η μελέτη αγγίζει και μια άλλη φιλοσοφική διάσταση: την ιδέα της λεγόμενης «θεωρίας του παντός», μιας ενιαίας μαθηματικής εξίσωσης που θα ενοποιούσε όλες τις δυνάμεις και τα φαινόμενα της φύσης. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι μια τέτοια θεωρία, αν υποτίθεται ότι είναι πλήρης και συνεπής, δεν θα μπορούσε να είναι υπολογίσιμη. Με άλλα λόγια, αν πράγματι υπάρχει μια απόλυτη κατανόηση της πραγματικότητας, τότε αυτή ίσως να βρίσκεται πέρα από την εμβέλεια κάθε μαθηματικού ή φυσικού μοντέλου.
Διαβάστε επίσης
Η θέση αυτή, φυσικά, δεν αναιρεί την αξία της επιστήμης. Αντίθετα, προσφέρει μια πιο ταπεινή προοπτική: όσο προχωρημένη κι αν είναι η ανθρώπινη κατανόηση, πάντα θα υπάρχουν αλήθειες που ξεφεύγουν από την αριθμητική και τον υπολογισμό. Η πραγματικότητα, λένε οι συγγραφείς, είναι «υπεραλγοριθμική».
Κάποιοι σχολιαστές είδαν στη μελέτη μια επιστημονική απάντηση σε φιλοσοφικά επιχειρήματα όπως αυτά του Nick Bostrom, ο οποίος το 2003 είχε υποστηρίξει ότι είναι πιθανότερο να ζούμε σε προσομοίωση παρά στον «πραγματικό» κόσμο. Οι ερευνητές όμως του Journal of Holography Applications in Physics πηγαίνουν την κουβέντα αλλού: δεν προσπαθούν να αποδείξουν ότι δεν είμαστε σε προσομοίωση, αλλά ότι κάτι τέτοιο είναι λογικά αδύνατο.
[source]
