Στην πρώτη της δημόσια τοποθέτηση ως επικεφαλής της MI6, η Blaise Metreweli αφιέρωσε μεγάλο μέρος της ομιλίας της στις πανίσχυρες τεχνολογικές εταιρείες και τους δισεκατομμυριούχους που τις ελέγχουν.
Για δεκαετίες, η MI6 υπήρξε ένας από τους πιο αθόρυβους αλλά αποτελεσματικούς μηχανισμούς άσκησης ισχύος στον πλανήτη. Από τον Ψυχρό Πόλεμο μέχρι τις σύγχρονες «υβριδικές» συγκρούσεις, η βρετανική υπηρεσία εξωτερικών πληροφοριών έχει συμβάλει καθοριστικά σε ανατροπές κυβερνήσεων, μυστικές επιχειρήσεις και γεωπολιτικές αναδιατάξεις που εξυπηρετούσαν τα συμφέροντα του Λονδίνου και των συμμάχων του.
Γι’ αυτό και όταν η νέα επικεφαλής της υπηρεσίας προειδοποιεί ότι η εξουσία μετατοπίζεται επικίνδυνα μακριά από τα κράτη, η δήλωση αποκτά ιδιαίτερο βάρος.
«O έλεγχος μεταφέρεται από τα κράτη στις εταιρείες»
Στην πρώτη της δημόσια τοποθέτηση ως επικεφαλής της MI6, η Blaise Metreweli αφιέρωσε μεγάλο μέρος της ομιλίας της σε έναν παράγοντα που μέχρι πρόσφατα δεν βρισκόταν στο επίκεντρο των μυστικών υπηρεσιών: τις πανίσχυρες τεχνολογικές εταιρείες και τους δισεκατομμυριούχους που τις ελέγχουν.
«Ο κόσμος μας αναδιαμορφώνεται ενεργά, με βαθιές συνέπειες για την εθνική και διεθνή ασφάλεια», δήλωσε, υπογραμμίζοντας ότι «η ισχύς γίνεται πιο διάχυτη και πιο απρόβλεπτη, καθώς ο έλεγχος κρίσιμων τεχνολογιών μεταφέρεται από τα κράτη στις εταιρείες και, σε ορισμένες περιπτώσεις, σε μεμονωμένα άτομα».
Η προειδοποίηση δεν διατυπώθηκε σε αφηρημένο επίπεδο. Σύμφωνα με τη Metreweli, ο κόσμος εισέρχεται σε μια γκρίζα ζώνη «ανάμεσα στην ειρήνη και τον πόλεμο», όπου η πληροφορία, οι αλγόριθμοι και οι ψηφιακές υποδομές μπορούν να διαμορφώσουν πολιτικά αποτελέσματα χωρίς την ανάγκη στρατιωτικής επέμβασης. Σε αυτό το νέο περιβάλλον, η παραδοσιακή κρατική ισχύς ανταγωνίζεται άμεσα την επιρροή πολυεθνικών κολοσσών που ελέγχουν πλατφόρμες επικοινωνίας, δεδομένα δισεκατομμυρίων ανθρώπων και τεχνολογίες με στρατηγικές εφαρμογές.
Η συγκυρία μόνο τυχαία δεν είναι. Τους τελευταίους μήνες, η κυβέρνηση των Εργατικών στη Βρετανία έχει εκφράσει ανοιχτά την ενόχλησή της για παρεμβάσεις τεχνολογικών μεγιστάνων στον πολιτικό διάλογο. Χαρακτηριστική ήταν η αντίδραση σε δημόσιες τοποθετήσεις του Elon Musk, ο οποίος εμφανίστηκε να στηρίζει ακραίες πολιτικές θέσεις και να καλεί ακόμη και σε ανατροπή της βρετανικής κυβέρνησης. Αν και η Metreweli απέφυγε να κατονομάσει συγκεκριμένα πρόσωπα, το πλαίσιο ήταν σαφές: οι τεχνολογικές ελίτ δεν είναι απλοί οικονομικοί παράγοντες, αλλά δρώντες με δυνητική γεωπολιτική ισχύ.
Παρά ταύτα, η ρητορική της επικεφαλής της MI6 δεν στρέφεται ευθέως εναντίον των ίδιων των μονοπωλίων ή των οικονομικών μηχανισμών που τα δημιούργησαν. Αντίθετα, εστιάζει σε μια γενικότερη «διάβρωση της εμπιστοσύνης» στις κοινωνίες. «Οι πληροφορίες, που κάποτε λειτουργούσαν ως ενοποιητική δύναμη, έχουν πλέον οπλοποιηθεί», σημείωσε, περιγράφοντας έναν κόσμο όπου τα ψεύδη διαδίδονται ταχύτερα από τα γεγονότα, οι κοινότητες πολώνονται και οι αλγόριθμοι ενισχύουν τις προκαταλήψεις αντί να διευρύνουν τον δημόσιο διάλογο.
Η τοποθέτηση αυτή έχει προκαλέσει σχόλια, καθώς προέρχεται από μια υπηρεσία που ιστορικά αξιοποίησε την παραπληροφόρηση και τη μυστική επιρροή ως εργαλεία εξωτερικής πολιτικής. Η ίδια η διαδρομή της Metreweli φωτίζει αυτή την αντίφαση. Μεγαλωμένη στο βρετανικό αποικιακό περιβάλλον του Χονγκ Κονγκ και εκπαιδευμένη σε ελίτ ιδιωτικά σχολεία, ανήκει σε μια γενιά στελεχών που διαμορφώθηκαν μέσα σε δίκτυα κρατικής και εταιρικής εξουσίας. Αργότερα, υπηρέτησε σε θέσεις-κλειδιά στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, περιοχές όπου η στρατιωτική παρουσία της Δύσης συνδέθηκε άμεσα με οικονομικά και γεωστρατηγικά συμφέροντα.
Υπό αυτό το πρίσμα, η ανησυχία της MI6 για την άνοδο των τεχνολογικών κολοσσών μοιάζει λιγότερο με κριτική στον ανεξέλεγκτο καπιταλισμό και περισσότερο με προειδοποίηση για μια απώλεια κρατικού ελέγχου. Το μήνυμα που εκπέμπεται είναι ότι η εξουσία πρέπει να παραμείνει, ή να επιστρέψει, στα χέρια των κρατών και των παραδοσιακών θεσμών ασφαλείας και όχι να συγκεντρωθεί σε ιδιωτικά κέντρα που δεν λογοδοτούν δημοκρατικά.
Η ειρωνεία είναι προφανής. Υπηρεσίες όπως η MI6, που επί δεκαετίες λειτουργούσαν ως αόρατοι ρυθμιστές της παγκόσμιας τάξης, βλέπουν σήμερα να αναδύονται νέοι παίκτες με συγκρίσιμη, αν όχι μεγαλύτερη, επιρροή. Οι τεχνολογικές εταιρείες δεν χρειάζονται πραξικοπήματα ή μυστικές επιχειρήσεις για να διαμορφώσουν πολιτικές εξελίξεις· τους αρκεί ένας αλγόριθμος, μια πλατφόρμα ή η πρόσβαση σε δεδομένα.
