Η απόφαση των ΗΠΑ να αποκλείσουν Κινέζους πολίτες από κάθε μορφή συνεργασίας με τη NASA προκαλεί συζητήσεις και αναζωπυρώνει τα σενάρια περί νέας διαστημικής κούρσας ανάμεσα σε Ουάσιγκτον και Πεκίνο. Το μέτρο, που τέθηκε σε ισχύ στις 5 Σεπτεμβρίου, επηρεάζει ακόμη και όσους διαθέτουν νόμιμη βίζα για τις ΗΠΑ, αφήνοντας εκτός σημαντικών ερευνητικών και τεχνολογικών προγραμμάτων δεκάδες επιστήμονες.
Τα επιχειρήματα της NASA
Εκπρόσωπος της NASA, η Bethany Stevens, διευκρίνισε ότι η κίνηση αυτή στοχεύει στην ενίσχυση της φυσικής και διαδικτυακής ασφάλειας των εγκαταστάσεων και των projects της αμερικανικής διαστημικής υπηρεσίας. Όπως εξήγησε, υπήρξαν περιστατικά που δημιούργησαν ανησυχίες για ενδεχόμενες διαρροές ευαίσθητων δεδομένων.
Η εφαρμογή του μέτρου είχε άμεσες συνέπειες: αρκετοί Κινέζοι ερευνητές, που μέχρι πρόσφατα συμμετείχαν ως φοιτητές ή εξωτερικοί συνεργάτες, αποκλείστηκαν ξαφνικά από τις ψηφιακές πλατφόρμες της NASA και δεν έχουν πλέον πρόσβαση σε συναντήσεις ή ερευνητικά έργα.
Η απόφαση εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο αμερικανικής νομοθεσίας, που ήδη απαγορεύει στη NASA να ξεκινά άμεσες συνεργασίες με κινεζικούς κρατικούς φορείς ή εταιρείες που συνδέονται με το Πεκίνο, εκτός εάν υπάρχει ρητή έγκριση από το Κογκρέσο.
Υπόθεση κατασκοπείας και φόβοι διαρροών
Η ανησυχία για την ασφάλεια δεν είναι θεωρητική. Στις ΗΠΑ καταγράφηκαν συγκεκριμένα περιστατικά που ενίσχυσαν τους φόβους περί τεχνολογικής κατασκοπείας. Ενδεικτική είναι η περίπτωση του Chenguang Gong, πολίτη με διπλή κινεζική και αμερικανική υπηκοότητα, ο οποίος παραδέχτηκε ότι υπέκλεψε τεχνολογίες με στρατιωτικές εφαρμογές. Ανάμεσά τους περιλαμβάνονταν αισθητήρες που μπορούν να αποπροσανατολίσουν πυραύλους με υπέρυθρη καθοδήγηση, καθώς και οπτικά συστήματα ανθεκτικά σε ισχυρές ακτινοβολίες.
Το περιστατικό αυτό χρησιμοποιήθηκε από την Ουάσιγκτον ως απόδειξη του κινδύνου που ενέχει η ανταλλαγή γνώσης και δεδομένων σε τομείς όπου τα όρια ανάμεσα στην επιστήμη, την τεχνολογία και την εθνική άμυνα είναι θολά.
Η γεωπολιτική διάσταση
Πέρα όμως από την ασφάλεια, η επιλογή της NASA έχει σαφή γεωπολιτική διάσταση. Οι ΗΠΑ και η Κίνα βρίσκονται σε έναν άτυπο ανταγωνισμό για το ποιος θα καταφέρει πρώτος να επαναφέρει τον άνθρωπο στη Σελήνη.
Η Ουάσιγκτον επενδύει στο πρόγραμμα Artemis, το οποίο έχει θέσει ως στόχο την επανδρωμένη προσελήνωση μέχρι το 2027. Ωστόσο, το πρόγραμμα αντιμετωπίζει καθυστερήσεις και υπερβάσεις προϋπολογισμού, δημιουργώντας αμφιβολίες για το αν το χρονοδιάγραμμα θα τηρηθεί. Από την άλλη πλευρά, το Πεκίνο αναπτύσσει το δικό του φιλόδοξο σχέδιο, με σκοπό να στείλει τους πρώτους «taikonauts» στην επιφάνεια της Σελήνης έως το 2030.
Ο προσωρινός διαχειριστής της NASA, Sean Duffy, έκανε λόγο για μια «δεύτερη διαστημική κούρσα», υπογραμμίζοντας ότι οι ΗΠΑ σκοπεύουν να διατηρήσουν την ιστορική τους πρωτοκαθεδρία στον τομέα της εξερεύνησης του Διαστήματος.
Από τον Άρη στη Σελήνη
Η αντιπαράθεση δεν περιορίζεται μόνο στη Σελήνη. Η Κίνα έχει ήδη ανακοινώσει ότι ετοιμάζει για το 2028 μια ρομποτική αποστολή με στόχο τη συλλογή και επιστροφή δειγμάτων εδάφους από τον Άρη. Μια τέτοια επιτυχία θα είχε όχι μόνο επιστημονικό αλλά και τεράστιο συμβολικό αντίκτυπο, δείχνοντας ότι το Πεκίνο μπορεί να σταθεί ισάξιο –αν όχι ανώτερο– σε έναν τομέα που για δεκαετίες μονοπωλούσαν οι ΗΠΑ.
Από την πλευρά τους, οι Αμερικανοί εξετάζουν την πιθανότητα να αναθέσουν σε επανδρωμένη αποστολή τον ίδιο στόχο, μετά και την ακύρωση ενός κοινού project με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος. Το γεγονός αυτό δείχνει ότι η κούρσα για τον έλεγχο της επιστημονικής και τεχνολογικής πρωτοκαθεδρίας δεν έχει μόνο οικονομικό ή ερευνητικό χαρακτήρα, αλλά και στρατηγικό.
Εξαιρέσεις στον κανόνα
Παρά τις αυστηρές απαγορεύσεις, έχουν υπάρξει ορισμένες εξαιρέσεις. Το 2023, η NASA κατάφερε να αποκτήσει δείγματα από την κινεζική αποστολή Chang’e 5, τα οποία θεωρήθηκαν υπερβολικά πολύτιμα για την επιστημονική κοινότητα ώστε να αγνοηθούν. Η περίπτωση αυτή δείχνει ότι, όταν πρόκειται για επιστημονικά δεδομένα μοναδικής αξίας, ακόμα και οι σκληρές πολιτικές γραμμές μπορούν να χαλαρώσουν.
Ένας ανταγωνισμός με παγκόσμιες συνέπειες
Ο αποκλεισμός Κινέζων ερευνητών από τα προγράμματα της NASA δεν είναι απλώς ένα ζήτημα διπλωματίας ή ασφάλειας. Αντικατοπτρίζει τη νέα πραγματικότητα ενός κόσμου όπου η επιστήμη, η τεχνολογία και η γεωπολιτική είναι άρρηκτα συνδεδεμένες. Η κούρσα για το ποιος θα κυριαρχήσει στο Διάστημα δεν είναι μόνο θέμα γοήτρου, αλλά και στρατηγικού πλεονεκτήματος, με επιπτώσεις που εκτείνονται από την εθνική άμυνα μέχρι την παγκόσμια οικονομία.
[via]
