Μια από τις πιο τολμηρές ιδέες στη σύγχρονη έρευνα μακροζωίας επιστρέφει στο προσκήνιο με εντυπωσιακά αποτελέσματα: μια απλή συνδυαστική θεραπεία, αποτελούμενη από δύο γνωστές ουσίες, κατάφερε να επαναφέρει στοιχεία νεότητας και να επεκτείνει τη ζωή υπέργηρων αρσενικών ποντικιών κατά περίπου 70%. Όχι, δεν πρόκειται για νέα πειραματική γονιδιακή τεχνολογία, ούτε για κάποιο εξεζητημένο βιοτεχνολογικό κόλπο. Είναι ένας συνδυασμός ορμόνης και αναστολέα ενός μοριακού μονοπατιού, που όμως φαίνεται να πυροδοτεί μια αξιοσημείωτη επαναφορά βασικών λειτουργιών του οργανισμού.
Η μελέτη, που παρουσιάστηκε στο περιοδικό Aging-US από την ομάδα της Irina M. Conboy στο University of California, Berkeley, καταγράφει κάτι που μέχρι πρόσφατα ακουγόταν σχεδόν απίθανο: το ζεύγος οξυτοκίνης και αναστολέα Alk5 (αναφερόμενο ως OT+A5i) όχι μόνο επιβράδυνε τη φθορά του οργανισμού, αλλά βελτίωσε εντυπωσιακά την ευελιξία, τη μνήμη και τη συνολική υγεία υπέργηρων ποντικιών ηλικίας 25 μηνών, ηλικία που αντιστοιχεί περίπου σε 75 ανθρώπινα χρόνια.
Η οξυτοκίνη είναι γνωστή στο ανθρώπινο σώμα ως η ορμόνη της κοινωνικής σύνδεσης και της επούλωσης ιστών, ενώ ο αναστολέας Alk5 αναστέλλει το μονοπάτι TGF-beta, ένα σύστημα σηματοδότησης που υπερενεργοποιείται με την ηλικία και σχετίζεται με φλεγμονή και κυτταρική δυσλειτουργία. Το σκεπτικό της έρευνας ήταν σχετικά απλό: η μία ουσία ενισχύει τη φυσική ικανότητα ανανέωσης των ιστών, ενώ η άλλη μειώνει τα μοριακά σήματα που εμποδίζουν αυτή τη διαδικασία στα ηλικιωμένα άτομα.
Το αποτέλεσμα; Τα αρσενικά ποντίκια που έλαβαν την αγωγή είχαν σχεδόν τριπλάσια πιθανότητα επιβίωσης σε κάθε χρονική στιγμή, σε σύγκριση με τα ποντίκια που δεν έλαβαν θεραπεία. Η ομάδα υπολόγισε ότι η επέκταση ζωής έφτασε το 73% από τη στιγμή έναρξης της θεραπείας, με τα ζώα να επιδεικνύουν συμπεριφορές και φυσιολογικές τιμές που θύμιζαν πολύ νεότερα άτομα.
Παράλληλα, η θεραπεία επανέφερε πιο «νεανικά» πρότυπα στις πρωτεΐνες του αίματος, μειώνοντας αυτό που οι επιστήμονες αποκαλούν βιολογικό θόρυβο, την τυχαία, δυσλειτουργική δραστηριότητα που αυξάνεται με τη γήρανση και συχνά συνδέεται με την πτώση της υγείας σε πολλαπλά επίπεδα. Αυτή η μοριακή ηρεμία φαίνεται να αποτελεί κλειδί για τη σταθεροποίηση της γενικότερης φυσιολογικής κατάστασης των ηλικιωμένων οργανισμών.
Ωστόσο, τα αποτελέσματα δεν ήταν καθολικά. Τα θηλυκά ποντίκια εμφάνισαν μόνο βραχυπρόθεσμα οφέλη και δεν παρουσίασαν αντίστοιχη επέκταση ζωής. Παρότι σημείωσαν μερική βελτίωση στη φυσιολογία και, ενδιαφέροντος, αύξηση στη γονιμότητα μεσήλικων θηλυκών, η μακροπρόθεσμη επίδραση της θεραπείας ήταν σαφώς περιορισμένη. Αυτό το εύρημα ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στη μελέτη της μακροζωίας: η γήρανση είναι διαφορετική για τα δύο φύλα, και άρα πιθανώς χρειάζεται διαφορετικά εργαλεία παρέμβασης.
Οι ερευνητές παραδέχονται πως δεν κατανοούν πλήρως το γιατί τα θηλυκά δεν ανταποκρίνονται εξίσου. Τα ορμονικά προφίλ, οι διαφορές στο ανοσοποιητικό σύστημα ή ακόμα και ο τρόπος με τον οποίο αλλάζει ο μεταβολισμός με την ηλικία ενδέχεται να διαδραματίζουν ρόλο. Όμως η σημαντικότερη συνεισφορά της μελέτης είναι ότι προσφέρει ένα λειτουργικό μοντέλο για να εξεταστούν τέτοιες διαφορές συστηματικά.
Και τώρα το μεγάλο ερώτημα: τι σημαίνει αυτό για τον άνθρωπο;
Το ότι η οξυτοκίνη χρησιμοποιείται ήδη κλινικά και ότι οι αναστολείς Alk5 εξετάζονται σε τρέχουσες κλινικές δοκιμές καθιστά αυτόν τον συνδυασμό, τουλάχιστον θεωρητικά, έναν υποψήφιο για μελλοντικές παρεμβάσεις υγείας σε ηλικιωμένα άτομα. Η μετάβαση από τα ποντίκια στους ανθρώπους, βέβαια, είναι δύσκολη και γεμάτη παγίδες. Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι μια συνδυαστική θεραπεία θα έχει το ίδιο αποτέλεσμα στο ανθρώπινο σώμα, πόσο μάλλον ότι θα επεκτείνει τη ζωή κατά δεκαετίες.
Όμως η μελέτη αποδεικνύει κάτι πολύτιμο: η γήρανση δεν είναι ένα μονολιθικό, αμετάβλητο φαινόμενο. Υπάρχουν διαδρομές μέσα στο σώμα που μπορούμε να τροποποιήσουμε, και όταν αυτές στοχεύονται με ακρίβεια, ακόμα και ένας απλός συνδυασμός γνωστών ουσιών μπορεί να αλλάξει την πορεία της φθοράς.
Και αν κάτι φαίνεται σίγουρο μετά από αυτά τα ευρήματα, είναι ότι η επόμενη δεκαετία της έρευνας μακροζωίας θα είναι πιο ανατρεπτική από ποτέ.
