Για πρώτη φορά στην ιστορία της αστρονομίας, οι επιστήμονες κατάφεραν να δουν σχεδόν γυμνό τον πυρήνα ενός άστρου λίγο πριν εκραγεί σε σουπερνόβα. Το εντυπωσιακό αυτό φαινόμενο, που καταγράφηκε ως SN 2021yfj, προσφέρει ένα ανεπανάληπτο παράθυρο στον εσωτερικό κόσμο των άστρων και στον τρόπο που ολοκληρώνουν τη ζωή τους. Η ανακάλυψη έγινε από ομάδα ερευνητών του Northwestern University, με αρχική ανίχνευση από το Zwicky Transient Facility το 2021 και στη συνέχεια λεπτομερή παρατήρηση μέσω του W.M. Keck Observatory στη Χαβάη.
Σε αντίθεση με τις περισσότερες σουπερνόβα, οι οποίες παρουσιάζουν χαρακτηριστικά των εξωτερικών στρωμάτων τους, η SN 2021yfj αποκάλυψε ένα εντελώς διαφορετικό χημικό αποτύπωμα. Αντί για υδρογόνο και ήλιο, που συνήθως κυριαρχούν στα φάσματα, οι ερευνητές εντόπισαν στοιχεία όπως πυρίτιο, θείο και αργό – υλικά που βρίσκονται βαθιά μέσα στον πυρήνα ενός μαζικού άστρου. Αυτό σημαίνει ότι το συγκεκριμένο άστρο είχε απογυμνωθεί από τα εξωτερικά του στρώματα, αφήνοντας τον πυρήνα του εκτεθειμένο πριν από την τελική του έκρηξη.
Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature τον Αύγουστο του 2025 από τον αστρονόμο Steve Schulze και την ομάδα του, έρχεται να αμφισβητήσει παγιωμένα μοντέλα για την απώλεια μάζας των άστρων. Παράλληλα, φέρνει στο φως μια νέα κατηγορία εκρήξεων που μέχρι σήμερα δεν είχε καταγραφεί. Η ανακάλυψη επιβεβαιώνει τη θεωρία ότι τα μεγάλα άστρα έχουν εσωτερική δομή σαν κρεμμύδι, με διαφορετικά στρώματα χημικών στοιχείων, αλλά ταυτόχρονα ανοίγει νέα ερωτήματα σχετικά με το πόση ύλη μπορούν να χάσουν τα άστρα πριν εκραγούν.
Η μελέτη του εσωτερικού των άστρων είναι εξαιρετικά δύσκολη. Για δεκαετίες, οι αστρονόμοι βασίζονταν σε υπολογιστικά μοντέλα και σε παρατηρήσεις μετά την έκρηξη για να καταλάβουν τι συμβαίνει κάτω από την επιφάνεια. Η SN 2021yfj, ωστόσο, έδωσε για πρώτη φορά την ευκαιρία να παρατηρηθεί σχεδόν άμεσα ο πυρήνας ενός άστρου. Το κλειδί ήταν το ασυνήθιστο χημικό του αποτύπωμα: το φάσμα του έδειχνε βαριά στοιχεία που βρίσκονται μόνο σε βάθος, ενώ η παρουσία άφθονου αργού θεωρήθηκε ιδιαίτερα εντυπωσιακή, καθώς σπάνια εντοπίζεται εκτός των περιοχών όπου πραγματοποιείται πυρηνική καύση.
Αυτό το εύρημα οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το άστρο δεν έχασε μόνο τα εξωτερικά του στρώματα, αλλά και αρκετά βαθύτερα. Ο ακριβής μηχανισμός παραμένει μυστήριο. Οι επιστήμονες υποθέτουν ότι ίσως ισχυροί αστρικοί άνεμοι έπαιξαν ρόλο, ή ότι το άστρο αλληλεπίδρασε βίαια με έναν συνοδό σε διπλό σύστημα. Όμως η έκρηξη που ήδη συνέβη δεν αφήνει χώρο για άμεσες απαντήσεις. Η ομάδα του Northwestern υποστηρίζει ότι το φαινόμενο αυτό ανατρέπει την αντίληψη ότι τα άστρα πρέπει να διατηρούν μέρος των εξωτερικών τους στρωμάτων για να καταλήξουν σε σουπερνόβα.
Η ανακάλυψη έχει ήδη προκαλέσει συζητήσεις στην επιστημονική κοινότητα, οδηγώντας σε επαναξιολόγηση των θεωριών για τον τρόπο που εξελίσσονται και πεθαίνουν τα άστρα. Μέχρι σήμερα, οι αστρονόμοι θεωρούσαν δεδομένο ότι τα εξωτερικά στρώματα παραμένουν ανέπαφα μέχρι την τελική έκρηξη. Η SN 2021yfj αποδεικνύει το αντίθετο, υποδηλώνοντας ότι τα μοντέλα που περιγράφουν την κατάρρευση ενός άστρου πρέπει να αναθεωρηθούν ώστε να συμπεριλάβουν πιο ακραίες περιπτώσεις απώλειας μάζας και αποκάλυψης του πυρήνα.
Μάλιστα, λόγω της μοναδικής χημικής υπογραφής της SN 2021yfj, οι ερευνητές πρότειναν τη δημιουργία μιας νέας κατηγορίας σουπερνόβα, που ονόμασαν Type Ien. Το ακρωνύμιο «en» παραπέμπει τόσο στην απογύμνωση του αστρικού περιβλήματος (envelope stripping) όσο και στην αλληλεπίδραση με το υλικό που περιβάλλει το άστρο. Παράλληλα, αποτυπώνει την παρουσία βαρέων στοιχείων που συνήθως βρίσκονται μόνο στον πυρήνα. Η νέα αυτή κατηγορία ίσως εξηγήσει μια σειρά από εκρήξεις που στο παρελθόν είχαν παρερμηνευθεί ή ταξινομηθεί λανθασμένα.
[via]
