Μια νέα και εξαιρετικά σημαντική ανακάλυψη συγκλονίζει τον αστρονομικό κόσμο: ένα τεράστιο μοριακό νέφος, που πήρε το όνομα Eos, εντοπίστηκε σε απόσταση μόλις 300 ετών φωτός από το Ηλιακό μας Σύστημα. Η ανακάλυψη αυτή, που δημοσιεύτηκε στο έγκριτο περιοδικό Nature Astronomy, ενδέχεται να αφορά το πλησιέστερο μοριακό νέφος που έχει ποτέ ανιχνευθεί, ένα εύρημα που υπόσχεται να προσφέρει νέα, ανεκτίμητα στοιχεία για τη διαδικασία σχηματισμού των άστρων.
Το σκηνικό της δημιουργίας των άστρων
Τα άστρα γεννιούνται μέσα σε γιγαντιαία, παγωμένα σύννεφα αερίων και σκόνης, τα λεγόμενα μοριακά νέφη. Υπό την επίδραση της βαρύτητας, αυτά τα νέφη καταρρέουν, οδηγώντας στη δημιουργία νέων άστρων. Το Eos, με έκταση που αντιστοιχεί σε 40 φορές το μέγεθος της Σελήνης στον ουρανό και μάζα περίπου 3.400 φορές μεγαλύτερη από εκείνη του Ήλιου, είναι ένα από τα μεγαλύτερα μεμονωμένα κοσμικά αντικείμενα που έχουν εντοπιστεί ποτέ στον νυχτερινό ουρανό.
Η μορφή του νέφους είναι ημισέληνος και βρίσκεται στο άκρο της λεγόμενης Τοπικής Φυσαλίδας (Local Bubble), μιας θερμής κοιλότητας πλάσματος, που περιβάλλεται από ένα στρώμα ψυχρότερων αερίων και σκόνης και στην οποία βρίσκεται το ηλιακό μας σύστημα. Οι αστρικές περιοχές που βρίσκονται στην επιφάνεια αυτής της φυσαλίδας θεωρούνται ότι λειτουργούν ως «μαιευτήρια» για τη γέννηση άστρων.
Μια νέα μέθοδος εντοπισμού: βλέποντας στο υπεριώδες
Το Eos δεν αποκαλύφθηκε μέσω των κλασικών παρατηρήσεων εκπομπών σκόνης, όπως συμβαίνει συνήθως με τα μοριακά νέφη. Αντιθέτως, οι επιστήμονες το εντόπισαν με έναν εντελώς καινοτόμο τρόπο: μέσω της ανίχνευσης της υπεριώδους φωταύγειας μοριακού υδρογόνου, του πιο άφθονου μορίου στο Σύμπαν.
Το μοριακό υδρογόνο αποτελείται από δύο συνδεδεμένα άτομα υδρογόνου και λάμπει στο μακρινό υπεριώδες φάσμα της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας. Το φάσμα αυτό, όμως, απορροφάται από την ατμόσφαιρα της Γης, γεγονός που καθιστά την άμεση ανίχνευσή του δύσκολη. Η ομάδα των επιστημόνων, με επικεφαλής την καθηγήτρια Φυσικής και Αστρονομίας Blakesley Burkhart από το Πανεπιστήμιο Rutgers, κατάφερε για πρώτη φορά να εντοπίσει μοριακό νέφος μέσω της υπεριώδους φωταύγειας του υδρογόνου, χρησιμοποιώντας κατάλληλα όργανα παρατήρησης έξω από την ατμόσφαιρα.
Ένα σύννεφο που λάμπει στο σκοτάδι
«Τα δεδομένα μάς έδειξαν μόρια υδρογόνου που λάμπουν μέσω φθορισμού στο υπεριώδες», δήλωσε η Burkhart. «Αυτό το σύννεφο κυριολεκτικά λάμπει μέσα στο σκοτάδι». Η ίδια χαρακτηρίζει την ανακάλυψη ως ιδιαίτερα συναρπαστική, καθώς μας δίνει τη δυνατότητα να παρατηρήσουμε άμεσα πώς σχηματίζονται και διασπώνται τα μοριακά νέφη, κάτι που μέχρι πρότινος ήταν δύσκολο, αν όχι αδύνατο.
Η ύπαρξη του Eos τόσο κοντά στη Γη το καθιστά ιδανικό εργαστήριο για την παρατήρηση του γαλαξιακού κύκλου ζωής, δηλαδή της μετατροπής του διαστρικού αερίου και σκόνης σε νέα άστρα και πλανητικά συστήματα.
Πύλη για νέες ανακαλύψεις στον Γαλαξία
Η πρωτοποριακή τεχνική που χρησιμοποιήθηκε για την ανίχνευση του Eos ενδέχεται να φέρει στο φως και άλλα «αόρατα» νεφελώματα που διαφεύγουν των κλασικών μεθόδων παρατήρησης. Πρόκειται για μια εξέλιξη που μπορεί να αναδιαμορφώσει τη γνώση μας για την κατανομή της ύλης στον Γαλαξία μας, αλλά και για το πού, πώς και γιατί γεννιούνται τα άστρα.
Όπως σημείωσε η Burkhart:
Όταν κοιτάζουμε με τα τηλεσκόπιά μας, βλέπουμε ολόκληρα πλανητικά συστήματα να σχηματίζονται, αλλά δεν γνωρίζουμε ακόμη με λεπτομέρειες πώς συμβαίνει αυτό. Με το Eos, μπορούμε πλέον να μετρήσουμε άμεσα πώς δημιουργούνται τα μοριακά νέφη, το πρώτο βήμα για τη γέννηση των άστρων.
Η αυγή μιας νέας κατανόησης του Σύμπαντος
Η ονομασία Eos, εμπνευσμένη από την ελληνική μυθολογία, δεν είναι τυχαία. Αντιπροσωπεύει την αυγή μιας νέας εποχής στην κατανόηση των αστρονομικών διαδικασιών. Για πρώτη φορά, οι επιστήμονες μπορούν να παρατηρούν σε πραγματικό χρόνο την αλυσίδα γεγονότων που οδηγεί από το χαοτικό αέριο του μεσοαστρικού χώρου, στον σχηματισμό των πρώτων αστρικών πυρήνων.
Με τη βοήθεια υπερσύγχρονων τεχνολογιών και την αξιοποίηση εναλλακτικών φασματικών περιοχών, όπως το μακρινό υπεριώδες, η αστρονομία συνεχίζει να επεκτείνει τους ορίζοντες της και μαζί τους, και τη δική μας κατανόηση για τη θέση μας στο Σύμπαν.
[via]
