Η παρουσία μικροπλαστικών στον πλανήτη έχει πλέον λάβει ανησυχητικές διαστάσεις, με τα μικροσκοπικά αυτά σωματίδια να εντοπίζονται παντού, από τις κορυφές των βουνών έως τα βάθη των ωκεανών, στον αέρα που αναπνέουμε και στα τρόφιμα που καταναλώνουμε. Πρόσφατες επιστημονικές παρατηρήσεις δείχνουν πως τα μικροπλαστικά δεν περιορίζονται μόνο σε πνεύμονες, καρδιές ή πλακούντες, αλλά μπορούν να διαπεράσουν ακόμη και τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, συσσωρευόμενα στον ανθρώπινο εγκέφαλο.
Η ανησυχία γύρω από το φαινόμενο αυτό έχει ενταθεί, καθώς πλησιάζει ο νέος γύρος διαπραγματεύσεων του ΟΗΕ στη Γενεύη για την επίτευξη της πρώτης διεθνούς συνθήκης κατά της ρύπανσης από πλαστικό. Παρά την αυξανόμενη ερευνητική δραστηριότητα, η επιστήμη δεν έχει ακόμη καταλήξει σε ασφαλή συμπεράσματα για τις συνέπειες της συσσώρευσης μικροπλαστικών στον ανθρώπινο οργανισμό, και ειδικά στον εγκέφαλο.
Η πιο χαρακτηριστική μελέτη για το θέμα δημοσιεύθηκε τον Φεβρουάριο στο περιοδικό Nature Medicine. Οι ερευνητές ανέλυσαν δείγματα εγκεφαλικού ιστού από 52 άτομα που πέθαναν το 2016 και το 2024 στην πολιτεία New Mexico των ΗΠΑ. Τα ευρήματα έδειξαν πως η ποσότητα μικροπλαστικών στους εγκεφάλους είχε αυξηθεί με την πάροδο του χρόνου. Ο επικεφαλής της έρευνας, τοξικολόγος Matthew Campen, δήλωσε ότι η ομάδα εντόπισε ποσότητες πλαστικού αντίστοιχες με ένα πλαστικό κουτάλι σε κάθε εγκέφαλο, ενώ υπολόγισε ότι, υπό ιδανικές συνθήκες απομόνωσης, θα μπορούσαν να εξάγουν έως 10 γραμμάρια πλαστικού, ποσότητα συγκρίσιμη με μια καινούργια κηρομπογιά.
Ωστόσο, αρκετοί επιστήμονες αντιμετωπίζουν τα αποτελέσματα με επιφύλαξη. Ο τοξικολόγος Theodore Henry από το Heriot-Watt University της Σκωτίας τόνισε ότι τα ευρήματα είναι ενδιαφέροντα, αλλά απαιτείται ανεξάρτητη επιβεβαίωση. Παράλληλα, ο καθηγητής χημείας Oliver Jones από το RMIT University της Αυστραλίας επεσήμανε ότι τα διαθέσιμα δεδομένα δεν επαρκούν για να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα ούτε για την περιοχή του New Mexico, πόσο μάλλον για παγκόσμιο επίπεδο. Πρόσθεσε ακόμη ότι είναι μάλλον απίθανο ο εγκέφαλος να περιέχει περισσότερα μικροπλαστικά από όσα ανιχνεύονται στα ακατέργαστα λύματα, όπως είχε εκτιμήσει η αρχική μελέτη.
Σημαντικό είναι ότι οι άνθρωποι των οποίων αναλύθηκε ο εγκέφαλος ήταν υγιείς πριν τον θάνατο τους, ενώ οι ερευνητές παραδέχονται πως δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να συνδέουν άμεσα την παρουσία μικροπλαστικών με κάποια βλάβη στην υγεία. Παρά τις αδυναμίες αυτές, η συζήτηση έχει ήδη φουντώσει, ειδικά μετά την αναφορά πως κάποιες εικόνες της μελέτης ήταν διπλές — αν και οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι αυτό δεν αλλοιώνει τα βασικά συμπεράσματα.
Η έρευνα γύρω από τις επιπτώσεις των μικροπλαστικών είναι κυρίως παρατηρητική, γεγονός που καθιστά δύσκολη την απόδειξη αιτιώδους σχέσης. Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2024 στο New England Journal of Medicine συνέδεσε τη συσσώρευση μικροπλαστικών στα αιμοφόρα αγγεία με αυξημένο κίνδυνο εμφράγματος, εγκεφαλικού και θανάτου σε ασθενείς με αθηροσκλήρωση. Άλλες εργαστηριακές μελέτες, όπως μία που δημοσιεύτηκε στο Science Advances τον Ιανουάριο, έδειξαν πως τα μικροπλαστικά μπορούν να φτάσουν στον εγκέφαλο ποντικιών και να προκαλέσουν σπάνιους θρόμβους, αν και οι ερευνητές τόνισαν ότι οι διαφορές ανάμεσα στα πειραματόζωα και τους ανθρώπους είναι σημαντικές.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, σε ανασκόπηση που δημοσίευσε το 2022, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα διαθέσιμα στοιχεία δεν επαρκούν για να καθοριστεί ο πραγματικός κίνδυνος των μικροπλαστικών για την ανθρώπινη υγεία. Ωστόσο, πολλοί ειδικοί υγείας προειδοποιούν ότι δεν μπορούμε να περιμένουμε πλήρη επιστημονική βεβαιότητα για να δράσουμε. Το Barcelona Institute for Global Health, σε πρόσφατη έκθεσή του, υπογραμμίζει ότι η λήψη πολιτικών αποφάσεων δεν πρέπει να καθυστερήσει μέχρι να υπάρξουν ολοκληρωμένα δεδομένα. Αντίθετα, θεωρεί απαραίτητη την άμεση μείωση της έκθεσης, τη βελτίωση των μεθόδων αξιολόγησης κινδύνου και την προστασία των πιο ευάλωτων πληθυσμών.
Η παραγωγή πλαστικού παγκοσμίως έχει διπλασιαστεί από το 2000 και προβλέπεται να τριπλασιαστεί έως το 2060, εάν συνεχιστούν οι σημερινές τάσεις. Σε αυτό το πλαίσιο, η μελέτη της παρουσίας μικροπλαστικών στον ανθρώπινο εγκέφαλο μπορεί να αποτελεί μόνο την κορυφή του παγόβουνου. Το ζήτημα δεν αφορά μόνο την επιστημονική κοινότητα, αλλά και τις κυβερνήσεις, τις βιομηχανίες και την κοινωνία συνολικά, καθώς η πλαστική ρύπανση εξελίσσεται σε μία από τις μεγαλύτερες περιβαλλοντικές και ενδεχομένως υγειονομικές προκλήσεις του αιώνα μας.
[via]
