Η επιστημονική κοινότητα αναθεωρεί όσα πίστευε μέχρι σήμερα για τον μεγαλύτερο και αρχαιότερο κρατήρα της Σελήνης, μια ανακάλυψη που φέρνει ευχάριστα νέα για τη NASA και την επικείμενη αποστολή Artemis III, η οποία προγραμματίζεται να προσεδαφίσει αστροναύτες κοντά στο νότιο πόλο της Σελήνης έως το 2027.
Η αναθεώρηση μιας σεληνιακής ιστορίας 4,3 δισεκατομμυρίων ετών
Η Σελήνη σχηματίστηκε πριν από περίπου 4,46 δισεκατομμύρια χρόνια, όταν ένας πρωτοπλανήτης στο μέγεθος του Άρη —γνωστός ως Theia— συγκρούστηκε με τη νεαρή Γη. Από τα συντρίμμια αυτής της σύγκρουσης δημιουργήθηκε το φυσικό μας δορυφόρο. Για εκατομμύρια χρόνια, η επιφάνεια της Σελήνης καλυπτόταν από έναν ωκεανό μάγματος, αποτέλεσμα των έντονων βαρυτικών δυνάμεων που ασκούσε η Γη. Όταν το μάγμα άρχισε να ψύχεται, σχηματίστηκε ένας στέρεος φλοιός, που σε μεγάλο βαθμό παραμένει αμετάβλητος μέχρι σήμερα — εκτός από τις συνεχείς προσκρούσεις μετεωριτών και αστεροειδών.
Περίπου 200 εκατομμύρια χρόνια μετά τον σχηματισμό της, ένας τεράστιος αστεροειδής —δέκα φορές μεγαλύτερος από αυτόν που εξαφάνισε τους δεινοσαύρους— προσέκρουσε στη μακρινή πλευρά της Σελήνης. Το αποτέλεσμα αυτής της σύγκρουσης ήταν η δημιουργία του South Pole–Aitken Basin (SPA), μιας γιγαντιαίας λεκάνης διαμέτρου 2.500 χιλιομέτρων και βάθους έως και 8 χιλιομέτρων.
Το μυστήριο του KREEP και η σημασία του για την εξερεύνηση της Σελήνης
Οι επιστήμονες υποθέτουν ότι η πρόσκρουση αυτή εκτόξευσε στην επιφάνεια ραδιενεργά στοιχεία, όπως κάλιο (K), σπάνιες γαίες και φώσφορο (REEP), σχηματίζοντας το λεγόμενο KREEP — ένα μείγμα στοιχείων που προέκυψε κατά την τελική φάση ψύξης του σεληνιακού μάγματος. Η μελέτη του KREEP μπορεί να αποκαλύψει κρίσιμες πληροφορίες για τη γεωλογική εξέλιξη της Σελήνης, μεταξύ άλλων γιατί ο φλοιός στη μακρινή πλευρά της είναι πιο παχύς σε σχέση με την πλευρά που βλέπουμε από τη Γη.
Μέχρι πρόσφατα, οι επιστήμονες πίστευαν ότι ο SPA σχηματίστηκε από μια πρόσκρουση από νότο προς βορρά, κάτι που θα είχε αφήσει το KREEP συγκεντρωμένο γύρω από το βόρειο άκρο του κρατήρα. Όμως, νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στις 8 Οκτωβρίου στο περιοδικό Nature αποκάλυψε ότι το αντίθετο συνέβη: ο αστεροειδής χτύπησε από βορρά προς νότο. Αυτό σημαίνει ότι τα πλούσια σε KREEP υλικά βρίσκονται κυρίως στο νότιο χείλος του κρατήρα, ακριβώς εκεί όπου η NASA σχεδιάζει να προσεδαφίσει την αποστολή Artemis III.
Διαβάστε επίσης
Η νέα ανακάλυψη αλλάζει τα δεδομένα της αποστολής Artemis III
Όπως εξηγεί ο επικεφαλής ερευνητής της μελέτης Jeffrey Andrews-Hanna του Πανεπιστημίου της Αριζόνα, το συμπέρασμα αυτό έχει τεράστια σημασία για την επερχόμενη αποστολή.
Οι αστροναύτες της Artemis θα προσγειωθούν στην καλύτερη δυνατή περιοχή για να μελετήσουν τον μεγαλύτερο και παλαιότερο κρατήρα της Σελήνης. Εκεί βρίσκονται τα περισσότερα εκτιναχθέντα υλικά, προερχόμενα από τα βαθύτερα στρώματα του σεληνιακού εσωτερικού.
Η ερευνητική ομάδα οδηγήθηκε σε αυτή τη νέα ερμηνεία συγκρίνοντας τη μορφή του SPA με άλλους μεγάλους κρατήρες του Ηλιακού Συστήματος, όπως τη λεκάνη Hellas στον Άρη και τη Sputnik Basin στον Πλούτωνα. Όλοι εμφανίζουν ένα χαρακτηριστικό «δακρυόσχημο» περίγραμμα, με το αιχμηρό άκρο να υποδεικνύει τη φορά της πρόσκρουσης.
Τα δεδομένα επιβεβαιώθηκαν μέσω μετρήσεων από το διαστημικό σκάφος Lunar Prospector της NASA, το οποίο χαρτογράφησε τη ραδιενέργεια της σεληνιακής επιφάνειας το 1998–1999. Οι επιστήμονες εντόπισαν αυξημένες συγκεντρώσεις θορίου —ένα βασικό στοιχείο του KREEP— στην νοτιοδυτική πλευρά του SPA, ενισχύοντας την υπόθεση της βόρειας πρόσκρουσης.
Διαβάστε επίσης
Η NASA ετοιμάζεται για συλλογή δειγμάτων KREEP
Η αποστολή Artemis III, προγραμματισμένη για τα μέσα του 2027, φιλοδοξεί να επαναφέρει ανθρώπους στη Σελήνη για πρώτη φορά μετά την Apollo 17 το 1972. Προηγουμένως, η Artemis II θα πραγματοποιήσει επανδρωμένη τροχιά γύρω από τη Σελήνη, δοκιμάζοντας κρίσιμα συστήματα πτήσης, πιθανότατα μέχρι το τέλος του 2026.
Οι αστροναύτες της Artemis III θα προσγειωθούν κοντά στον νότιο πόλο, σε μία από εννέα προεπιλεγμένες τοποθεσίες που βρίσκονται μέσα στη ζώνη εκτόξευσης του KREEP. Αν επιβεβαιωθεί η νέα γεωλογική εκτίμηση, η NASA θα έχει την ευκαιρία να συλλέξει δείγματα από αυτά τα σπάνια πετρώματα, προσφέροντας μοναδικά στοιχεία για την εσωτερική δομή και τη θερμική ιστορία της Σελήνης.
Ωστόσο, το χρονοδιάγραμμα της αποστολής παραμένει αβέβαιο. Τόσο η Artemis II όσο και η Artemis III έχουν ήδη καθυστερήσει επανειλημμένα, ενώ οι περικοπές που προτείνονται για τον προϋπολογισμό της NASA το 2026 ενδέχεται να προκαλέσουν νέα αναβολή. Αυτό θα μπορούσε να δώσει προβάδισμα στην Κίνα, η οποία ήδη επέστρεψε στη Γη τα πρώτα δείγματα από τη μακρινή πλευρά της Σελήνης μέσω της αποστολής Chang’e 6 τον Ιούνιο του 2024.
Μια νέα εποχή σεληνιακής εξερεύνησης
Αν οι αστροναύτες της Artemis III καταφέρουν να συλλέξουν δείγματα KREEP, οι επιστήμονες θα έχουν στη διάθεσή τους τα πιο πολύτιμα στοιχεία από το βαθύτερο υπέδαφος της Σελήνης. Η ανακάλυψη αυτή όχι μόνο αλλάζει την κατανόησή μας για τον σχηματισμό του SPA, αλλά ενδέχεται να ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο στη μελέτη της προέλευσης και της εξέλιξης των πλανητικών σωμάτων στο Ηλιακό μας Σύστημα.
[via]
