Ο ύπνος αποτελεί έναν από τους βασικούς πυλώνες της υγείας, όμως νέα έρευνα από το Karolinska Institutet έρχεται να δείξει πόσο καθοριστικός είναι για τη λειτουργία του εγκεφάλου και τη μακροχρόνια γνωστική υγεία. Σύμφωνα με τη μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό eBioMedicine, όσοι κοιμούνται άσχημα έχουν εγκεφάλους που εμφανίζονται πιο «γερασμένοι» από την πραγματική τους ηλικία. Τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι ο ύπνος μπορεί να λειτουργήσει ως «μοχλός» για την επιβράδυνση της γήρανσης του εγκεφάλου και πιθανώς για τη μείωση του κινδύνου άνοιας.
Πώς συνδέεται ο ύπνος με τη γήρανση του εγκεφάλου
Η σχέση ανάμεσα στον ύπνο και στην άνοια είναι γνωστή εδώ και καιρό, αλλά μέχρι σήμερα δεν ήταν ξεκάθαρο αν οι κακές συνήθειες ύπνου συμβάλλουν στην ανάπτυξη της νόσου ή αν αποτελούν πρώιμο σύμπτωμα. Η συγκεκριμένη έρευνα έρχεται να προσθέσει νέα στοιχεία στη συζήτηση, δείχνοντας ότι οι άνθρωποι που κοιμούνται άσχημα παρουσιάζουν διαφορές στη βιολογική ηλικία του εγκεφάλου τους.
Η μελέτη βασίστηκε σε δεδομένα από 27.500 μεσήλικες και ηλικιωμένους που συμμετείχαν στη βρετανική βάση UK Biobank. Όλοι τους υποβλήθηκαν σε μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου, ενώ με τη χρήση machine learning οι επιστήμονες υπολόγισαν τη βιολογική ηλικία του εγκεφάλου τους, αναλύοντας περισσότερα από χίλια διαφορετικά χαρακτηριστικά απεικόνισης.
Ο ρόλος της φλεγμονής
Για να κατανοήσουν καλύτερα τη σχέση ύπνου και εγκεφάλου, οι ερευνητές βαθμολόγησαν την ποιότητα ύπνου των συμμετεχόντων με βάση πέντε παραμέτρους: το αν ήταν πρωινοί ή βραδινοί τύποι, τη διάρκεια ύπνου, την παρουσία αϋπνίας, το ροχαλητό και την υπνηλία μέσα στην ημέρα. Όσοι συγκέντρωσαν υψηλή βαθμολογία θεωρήθηκαν υγιείς κοιμώμενοι, ενώ οι υπόλοιποι κατατάχθηκαν σε ενδιάμεση ή κακή κατηγορία ύπνου.
Η ανάλυση έδειξε ότι για κάθε μείωση κατά έναν βαθμό στην «κλίμακα υγιούς ύπνου», η διαφορά ανάμεσα στη βιολογική και τη χρονολογική ηλικία του εγκεφάλου αυξανόταν κατά έξι μήνες. Όπως εξήγησε η επικεφαλής της μελέτης, Abigail Dove, όσοι είχαν κακό ύπνο εμφάνιζαν εγκεφάλους κατά μέσο όρο ένα έτος γηραιότερους από την πραγματική τους ηλικία.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν επίσης ότι τα αυξημένα επίπεδα χαμηλής έντασης φλεγμονής στον οργανισμό μπορούσαν να εξηγήσουν περίπου το 10% της συσχέτισης μεταξύ κακού ύπνου και γήρανσης του εγκεφάλου. «Τα ευρήματα δείχνουν πως ο κακός ύπνος μπορεί να συμβάλλει στην επιταχυνόμενη γήρανση του εγκεφάλου, με τη φλεγμονή να αποτελεί έναν από τους μηχανισμούς που εμπλέκονται», σχολίασε η Dove.
Πιθανοί μηχανισμοί
Πέρα από τη φλεγμονή, οι επιστήμονες θεωρούν ότι μπορεί να εμπλέκονται και άλλοι μηχανισμοί. Ένας από αυτούς αφορά το σύστημα απομάκρυνσης «αποβλήτων» του εγκεφάλου, που λειτουργεί κυρίως κατά τη διάρκεια του ύπνου. Εάν ο ύπνος είναι ανεπαρκής ή κακής ποιότητας, αυτό το σύστημα ενδέχεται να δυσλειτουργεί, αφήνοντας πίσω τοξικά υποπροϊόντα που επηρεάζουν τη λειτουργία του εγκεφάλου. Επίσης, ο κακός ύπνος επηρεάζει την καρδιαγγειακή υγεία, κάτι που με τη σειρά του μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες για τον εγκέφαλο.
Περιορισμοί και προοπτικές
Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι το δείγμα της UK Biobank είναι πιο υγιές από τον γενικό πληθυσμό του Ηνωμένου Βασιλείου, γεγονός που ίσως περιορίζει τη δυνατότητα γενίκευσης των αποτελεσμάτων. Επίσης, η αξιολόγηση της ποιότητας του ύπνου βασίστηκε σε αυτοαναφορές, κάτι που μπορεί να δημιουργεί αποκλίσεις από την πραγματικότητα. Παρ’ όλα αυτά, η μελέτη αποτελεί σημαντική συμβολή στην κατανόηση του πώς οι καθημερινές συνήθειες επηρεάζουν τον εγκέφαλο μακροπρόθεσμα.
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με επιστήμονες από το Swedish School of Sport and Health Sciences, το Tianjin Medical University και το Sichuan University στην Κίνα, με χρηματοδότηση από ιδρύματα όπως το Alzheimer’s Foundation, το Dementia Foundation και το Swedish Research Council.
Τι σημαίνει για όλους εμάς
Το βασικό μήνυμα είναι ξεκάθαρο: ο ύπνος δεν είναι πολυτέλεια, αλλά ουσιαστική προϋπόθεση για τη μακροχρόνια υγεία του εγκεφάλου. Και επειδή ο ύπνος είναι μια παράμετρος που μπορεί να βελτιωθεί μέσω αλλαγών στον τρόπο ζωής, τα ευρήματα της μελέτης δίνουν μια νότα αισιοδοξίας. Με πιο υγιεινές συνήθειες ύπνου, ίσως είναι δυνατό όχι μόνο να επιβραδυνθεί η γήρανση του εγκεφάλου, αλλά και να μειωθεί ο κίνδυνος άνοιας και γνωστικής έκπτωσης στο μέλλον.
[via]
