Μια ομάδα ερευνητών από το Johns Hopkins All Children’s Hospital φαίνεται να ανακάλυψε πως να ενεργοποιήσει το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα προκειμένου να αναγνωρίζει και να καταστρέφει καρκινικούς όγκους που μέχρι σήμερα περνούσαν απαρατήρητοι.
Η νέα τους μελέτη, δημοσιευμένη στο Nature Immunology και χρηματοδοτημένη από το National Cancer Institute των ΗΠΑ, αποκαλύπτει έναν συνδυασμό δύο πρωτεϊνικών ενεργοποιητών που μετατρέπουν «αόρατους» όγκους σε στόχους για τα κύτταρα του ανοσοποιητικού, ενώ παράλληλα δημιουργούν μια μακροχρόνια ανοσολογική μνήμη που εμποδίζει την επανεμφάνιση του καρκίνου.
Οι ερευνητές δοκίμασαν τη νέα τους μέθοδο σε πειραματικά μοντέλα ποντικών με καρκίνο του μαστού, του παγκρέατος και των μυών. Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά: όχι μόνο παρατηρήθηκε σημαντική επιβράδυνση της ανάπτυξης των όγκων, αλλά και μακροχρόνια προστασία από την υποτροπή της νόσου. Η βασική ιδέα πίσω από τη μέθοδο ήταν να ενισχυθούν οι φυσικές άμυνες του οργανισμού — όχι με γενική διέγερση, αλλά με στοχευμένη ενεργοποίηση δύο κρίσιμων πρωτεϊνικών οδών που ελέγχουν την ανοσολογική απόκριση.
Πολλοί τύποι καρκίνου χαρακτηρίζονται ως «immune-cold», δηλαδή «ανοσολογικά ψυχροί». Σε αυτούς τους όγκους, το ανοσοποιητικό σύστημα δεν τους αναγνωρίζει ως απειλή, αφήνοντάς τους να αναπτύσσονται ανεμπόδιστα. Οι ασθενείς με τέτοιους όγκους συνήθως ανταποκρίνονται ελάχιστα τόσο στην κλασική χημειοθεραπεία όσο και στις πιο σύγχρονες ανοσοθεραπείες. Το ερώτημα, λοιπόν, ήταν πώς μπορεί κάποιος να «ζεστάνει» αυτούς τους ψυχρούς όγκους, ώστε να τους μετατρέψει σε ενεργούς στόχους για τα Τ και Β λεμφοκύτταρα.
Η απάντηση των ερευνητών βρέθηκε στις λεγόμενες τριτογενείς λεμφοειδείς δομές (TLS), μικρές, προσωρινές «βάσεις επιχειρήσεων» του ανοσοποιητικού συστήματος που σχηματίζονται μέσα ή γύρω από όγκους όταν υπάρχει έντονη ανοσολογική δραστηριότητα. Οι TLS λειτουργούν σαν μικροσκοπικά λεμφογάγγλια, όπου τα Τ και Β κύτταρα συνεργάζονται για να αναγνωρίσουν και να επιτεθούν σε καρκινικά κύτταρα. Η παρουσία τους σε έναν όγκο θεωρείται εξαιρετικά καλός προγνωστικός δείκτης για την αποτελεσματικότητα της θεραπείας και τη μακροχρόνια επιβίωση του ασθενούς.
Για να προκαλέσουν τον σχηματισμό TLS μέσα σε «ψυχρούς» όγκους, οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν δύο μόρια-ενεργοποιητές (agonists): έναν που διεγείρει την πρωτεΐνη STING και έναν που ενεργοποιεί τον υποδοχέα λεμφοτοξίνης-β (LTβR). Όταν ενεργοποιήθηκαν ταυτόχρονα, το αποτέλεσμα ήταν μια εκρηκτική ανοσολογική απόκριση. Τα CD8⁺ Τ-κύτταρα —γνωστά και ως «δολοφόνοι» του ανοσοποιητικού— εισέβαλαν μαζικά στους όγκους, επιβραδύνοντας ή σταματώντας την ανάπτυξή τους. Παράλληλα, δημιουργήθηκαν ειδικά αιμοφόρα αγγεία που διευκόλυναν την είσοδο και οργάνωση περισσότερων ανοσοκυττάρων στο εσωτερικό των όγκων.
Εκεί, μέσα στις νέες TLS δομές, τα Β κύτταρα άρχισαν να λειτουργούν σαν ένα καλά εκπαιδευμένο εργοστάσιο: παρήγαγαν αντισώματα ειδικά για τον καρκίνο, δημιουργούσαν κύτταρα μνήμης και εγκαθιστούσαν μακροχρόνια ανοσία. Οι ερευνητές εντόπισαν ακόμα και ίχνη αυτής της ανοσολογικής δραστηριότητας στον μυελό των οστών, αποδεικνύοντας ότι η προστασία δεν περιοριζόταν στο τοπικό σημείο του όγκου, αλλά είχε εξαπλωθεί σε ολόκληρο τον οργανισμό.
Η θεραπεία αύξησε επίσης τον αριθμό των βοηθητικών CD4⁺ Τ-κυττάρων και ενίσχυσε την ισορροπία μεταξύ της κυτταρικής και της αντισωματικής ανοσίας. Με άλλα λόγια, ενεργοποίησε ολόκληρο το «οπλοστάσιο» του ανοσοποιητικού.
«Αποδείξαμε ότι μπορούμε να προκαλέσουμε τη δημιουργία λειτουργικών TLS ακόμη και σε ανοσολογικά ψυχρούς όγκους», δήλωσε ο Masanobu Komatsu, επικεφαλής της μελέτης και ερευνητής στο Johns Hopkins All Children’s Cancer & Blood Disorders Institute. «Με το να οικοδομήσουμε τη σωστή ανοσολογική αρχιτεκτονική μέσα στους όγκους, ενισχύουμε τις φυσικές άμυνες του ασθενούς τόσο από την πλευρά των Τ όσο και των Β κυττάρων, εμποδίζοντας την ανάπτυξη, την υποτροπή και τη μετάσταση του καρκίνου».
Η σημασία της ανακάλυψης δεν περιορίζεται σε έναν μόνο τύπο καρκίνου. Επειδή οι TLS συνδέονται με καλύτερη πρόγνωση σε πολλές μορφές όγκων, ο συνδυασμός των δύο πρωτεϊνικών ενεργοποιητών θα μπορούσε να βελτιώσει θεαματικά την αποτελεσματικότητα υπαρχουσών θεραπειών, από τις ανοσοθεραπείες τύπου αναστολείς σημείων ελέγχου μέχρι την παραδοσιακή χημειοθεραπεία.
Η ομάδα του Komatsu εργάζεται ήδη πάνω στα επόμενα βήματα: την ακριβή κατανόηση των μηχανισμών δράσης αυτής της «TLS θεραπείας» και την προετοιμασία για κλινικές δοκιμές τόσο σε ενήλικες όσο και σε παιδιατρικούς ασθενείς. Αν τα αποτελέσματα επιβεβαιωθούν, μιλάμε για μια από τις πιο ελπιδοφόρες προσεγγίσεις στην αντικαρκινική έρευνα των τελευταίων δεκαετιών, μια μέθοδο που, αντί να επιτίθεται τυφλά στα καρκινικά κύτταρα, μαθαίνει στο ίδιο το σώμα να αναγνωρίζει και να θυμάται τον εχθρό.
[source]
