Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA) πέτυχε μια ιστορική πρωτιά, δημιουργώντας για πρώτη φορά μια αμφίδρομη οπτική σύνδεση για επικοινωνία με ένα διαστημικό σκάφος στο βαθύ Διάστημα. Η επιτυχία αυτή πραγματοποιήθηκε στις 7 Ιουλίου 2025, όταν ο ESA κατάφερε να συνδεθεί με το πείραμα Deep Space Optical Communications (DSOC) της NASA, το οποίο βρίσκεται επί του σκάφους Psyche σε απόσταση περίπου 265 εκατομμυρίων χιλιομέτρων από τη Γη.
Η σύνδεση αυτή σηματοδοτεί μια νέα εποχή για τις διαστημικές επικοινωνίες, προσφέροντας σημαντικά υψηλότερους ρυθμούς μεταφοράς δεδομένων σε σύγκριση με τα παραδοσιακά ραδιοκύματα.
Ο ESA πραγματοποίησε τη σύνδεση μέσω δύο επίγειων οπτικών σταθμών στην Ελλάδα, στους οποίους έχουν εγκατασταθεί προηγμένα lasers και εξοπλισμός εξαιρετικής ακρίβειας. Από το Αστεροσκοπείο Κρυονερίου, κοντά στην Αθήνα, εστάλη ένας ισχυρός φωτεινός φάρος προς το διαστημικό σκάφος Psyche. Αν και το σήμα αυτό δεν μετέφερε δεδομένα, ήταν κρίσιμο για να μπορέσει το DSOC να εντοπίσει τη δέσμη και να στείλει απάντηση πίσω στη Γη. Η επιστροφή του σήματος καταγράφηκε στο Αστεροσκοπείο Χελμού, μόλις 37 χιλιόμετρα μακριά.
Για να επιτευχθεί αυτή η διπλή οπτική σύνδεση, οι μηχανικοί έπρεπε να ξεπεράσουν δύο βασικές προκλήσεις: την κατασκευή ενός laser με ικανότητα στόχευσης ενός απομακρυσμένου διαστημικού σκάφους με εκπληκτική ακρίβεια, και την ανάπτυξη ενός δέκτη ικανού να εντοπίσει ελάχιστα φωτόνια που επιστρέφουν από εκατοντάδες εκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά.
Οι χειριστές του Psyche και του DSOC, που εργάζονται στο Jet Propulsion Laboratory (JPL) της NASA, παρείχαν ακριβείς πληροφορίες θέσης του σκάφους χρησιμοποιώντας τεχνικές όπως το Delta-DOR, ενώ οι ειδικοί του ESA στο ESOC (European Space Operations Centre) υπολόγισαν λεπτομερώς την πορεία της δέσμης, λαμβάνοντας υπόψη παράγοντες όπως η ατμοσφαιρική πίεση και η κίνηση των πλανητών.
Η επιτυχία της αποστολής βασίστηκε σε πολυετή προετοιμασία, ενώ η τελική εγκατάσταση των συστημάτων στην Ελλάδα πραγματοποιήθηκε σε εξαιρετικά σύντομο χρονικό διάστημα. Στο Κρυονέρι εγκαταστάθηκε ένας οπτικός πομπός μέσα σε ειδικό κοντέινερ με σύστημα ανύψωσης, που προστατεύει τον εξοπλισμό κατά τη διάρκεια της ημέρας και τον ενεργοποιεί μετά τη δύση του ηλίου. Αντίστοιχα, στο Χελμό προσαρμόστηκε ένας εξαιρετικά ευαίσθητος δέκτης μονών φωτονίων στο πίσω μέρος του τηλεσκοπίου Αρίσταρχος.
Μια πρόβα τζενεράλε πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο, με χαμηλής ισχύος σήμα να αποστέλλεται προς τον ευρωπαϊκό δορυφόρο Alphasat, σε γεωστατική τροχιά. Το τεστ αυτό συνέβαλε στην τελική προετοιμασία της ομάδας για την πρόκληση της σύνδεσης με το Psyche.
Συνολικά, λιγότερα από 20 άτομα συμμετείχαν επιτόπου στη διαδικασία: 7 στο Κρυονέρι και 12 στο Χελμό. Οι κύριες λειτουργίες του σκάφους πραγματοποιούνταν στις ΗΠΑ, με το JPL να αποστέλλει και δύο ειδικούς στην Ελλάδα για να στηρίξουν τις επίγειες επιχειρήσεις.
Η επιτυχία αυτή δεν αποτελεί μόνο τεχνολογικό κατόρθωμα, αλλά ανοίγει τον δρόμο για ένα μελλοντικό «ηλιακό διαδίκτυο». Οι οπτικές επικοινωνίες προσφέρουν ρυθμούς μετάδοσης έως και 100 φορές υψηλότερους από τα συμβατικά ραδιοσυστήματα, κάτι που κρίνεται κρίσιμο για τις αυξανόμενες ανάγκες αποστολών εξερεύνησης του Ηλιακού Συστήματος.
Ο ESA σκοπεύει να αξιοποιήσει τη δυναμική αυτή μέσα από το πρόγραμμα ASSIGN (Advancing Solar System Internet and GrouNd), το οποίο αναμένεται να παρουσιαστεί στη Σύνοδο Υπουργών του Οργανισμού τον Νοέμβριο. Στόχος είναι η δημιουργία ενός ενοποιημένου και ανθεκτικού δικτύου επικοινωνιών, που θα ενσωματώνει τόσο οπτικές όσο και ραδιοσυχνότητες και θα εξυπηρετεί ευρωπαϊκές, θεσμικές και εμπορικές αποστολές.
Το έργο υποστηρίζεται από ευρωπαϊκές εταιρείες όπως οι qtlabs, Single Quantum, GA Synopta, qssys, Safran Data Systems και NKT Photonics Ltd, ενώ ιδιαίτερη συμβολή είχε το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, το οποίο παραχώρησε τις εγκαταστάσεις σε Χελμό και Κρυονέρι και παρείχε κρίσιμη υποδομή.
Τέλος, ο ESA σχεδιάζει νέες αποστολές όπως το “LightShip”, ένα διαστημικό ρυμουλκό για αποστολές προς τον Άρη, το οποίο θα παρέχει υπηρεσίες επικοινωνίας και πλοήγησης μέσω του MARCONI payload. Το MARCONI θα περιλαμβάνει και οπτικό υποσύστημα επικοινωνίας, συνεχίζοντας την πορεία προς ένα ολοκληρωμένο διαπλανητικό δίκτυο δεδομένων.
[via]
