Περισσότερο από πέντε αιώνες μετά τον θάνατο του Leonardo da Vinci, ο παγκόσμιος θαυμασμός για τον κορυφαίο δημιουργό της Αναγέννησης εξακολουθεί να γεννά ερωτήματα για τη ζωή, την υγεία και τη δημιουργικότητά του. Σήμερα, μια διεθνής επιστημονική πρωτοβουλία επιχειρεί να ρίξει φως στα βιολογικά μυστικά του μεγάλου Ιταλού μέσα από το πιο φιλόδοξο εγχείρημα που έγινε ποτέ: την ανασύνθεση του γενετικού του προφίλ.
Το Leonardo DNA Project
Το Leonardo da Vinci DNA Project, που ξεκίνησε το 2016 και συντονίζεται από το Rockefeller University στη Νέα Υόρκη, συγκεντρώνει κορυφαίους φορείς όπως το J. Craig Venter Institute στην Καλιφόρνια και το Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας. Ο στόχος είναι η μελέτη του Y χρωμοσώματος, το οποίο περνά αμετάβλητο από πατέρα σε γιο. Η ελπίδα είναι ότι η αντιπαραβολή DNA ζώντων απογόνων με υλικό από τάφους της οικογένειας θα προσφέρει αδιάσειστα στοιχεία για την καταγωγή και τις βιολογικές ιδιότητες του Leonardo.
Τριάντα χρόνια γενεαλογικής έρευνας
Οι Alessandro Vezzosi και Agnese Sabato, από την Leonardo Da Vinci Heritage Association, παρουσίασαν στο βιβλίο τους «Genìa Da Vinci. Genealogy and Genetics for Leonardo’s DNA» τα αποτελέσματα τριών δεκαετιών εντατικής έρευνας. Το έργο, που υποστηρίχθηκε από τον Δήμο Vinci, κατέγραψε λεπτομερώς το γενεαλογικό δέντρο της οικογένειας, ξεκινώντας από το 1331. Συνολικά μελετήθηκαν πάνω από 400 άτομα σε 21 γενιές, με ιδιαίτερη έμφαση σε 15 άνδρες απογόνους της πατρικής γραμμής, κρίσιμους για τη μελέτη του Y χρωμοσώματος.
Τα πρώτα γενετικά ευρήματα
Υπό την καθοδήγηση του David Caramelli, διευθυντή του Τμήματος Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας, και της ανθρωπολόγου Elena Pilli, έξι ζωντανοί απόγονοι υποβλήθηκαν σε εξετάσεις DNA. Η ανάλυση αποκάλυψε κοινά τμήματα του Y χρωμοσώματος, αποδεικνύοντας τη γενετική συνέχεια της οικογένειας τουλάχιστον από τη 15η γενιά.
Παράλληλα, εντοπίστηκε και εξετάζεται οικογενειακός τάφος στη Santa Croce, στο Vinci. Οι ανασκαφές, υπό την εποπτεία των Alessandro Riga και Luca Bachechi, έφεραν στο φως οστά που χρονολογούνται από την εποχή των προγόνων του Leonardo. Η αρχική ανάλυση παλαιογενετικού υλικού από τον Caramelli και τη Martina Lari έδειξε ότι τουλάχιστον ένα δείγμα ανήκε σε άνδρα, ενισχύοντας την πιθανότητα ταύτισης με συγγενείς του ζωγράφου.
Από το DNA στην καλλιτεχνική κληρονομιά
Η σύγκριση του DNA των συγχρόνων απογόνων με αυτό που πιθανόν ανήκει σε συγγενείς του Leonardo μπορεί να οδηγήσει σε νέα δεδομένα: από τη διασταύρωση πατρότητας μέχρι την ανάλυση βιολογικών ιχνών σε χειρόγραφα και έργα τέχνης. Εάν τα δείγματα ταιριάξουν, ίσως καταστεί εφικτό να αποδοθεί με βεβαιότητα η πατρότητα αμφισβητούμενων έργων στον Leonardo.
«Ακόμη και ένα μικρό αποτύπωμα σε μια σελίδα μπορεί να κρύβει κύτταρα για ανάλυση», σχολιάζει ο Jesse H. Ausubel από το Rockefeller University. Η προοπτική αυτή θα μπορούσε να επαναστατήσει στον τρόπο που εξετάζεται η γνησιότητα έργων τέχνης.
Αποκαλύψεις πέρα από τη γενετική
Το βιβλίο των Vezzosi και Sabato δεν περιορίζεται στη γενετική. Μέσα από 21 κεφάλαια ανασυνθέτει το περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσε ο Leonardo. Ανακαλύφθηκαν επτά σπίτια της οικογένειας στο Vinci, δύο ακίνητα που ανήκαν στον ίδιο, καθώς και νέα στοιχεία για σημαντικούς συγγενείς. Ο παππούς του Antonio παρουσιάζεται όχι απλώς ως αγρότης, αλλά και ως έμπορος που ταξίδευε στη Μεσόγειο. Όσο για τη μητέρα του Caterina, τα στοιχεία συνηγορούν ότι ήταν σκλάβα στην υπηρεσία πλούσιου τραπεζίτη, πριν συνδεθεί με τον πατέρα του Leonardo.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει και η παρουσίαση ενός άγνωστου σχεδίου που βρέθηκε σε παλιά κατοικία στο Vinci. Το έργο, με τίτλο «Unicorn Dragon», απεικονίζει ένα μυθικό πλάσμα με χαρακτηριστικά που θυμίζουν μεταγενέστερες μελέτες του Leonardo για την πτήση. Η απόδοση στον ίδιο υποστηρίζεται ήδη από ειδικούς και το έργο πρόκειται να μελετηθεί περαιτέρω.
Ο Leonardo ως «προάγγελος» της επιγενετικής
Οι μελετητές τονίζουν ότι ο Leonardo είχε διαισθανθεί έννοιες που σήμερα γνωρίζουμε ως επιγενετικές. Στα γραπτά του αναφέρεται στην επίδραση της διατροφής, του αίματος και της συμπεριφοράς των γονέων στην υγεία των παιδιών, προβλέποντας θεωρίες που κυριαρχούν στη σύγχρονη γενετική.
Προς ένα γενετικό πορτρέτο
Το μεγάλο στοίχημα παραμένει η πλήρης ανασύνθεση του DNA του Leonardo. Αν οι επιστήμονες καταφέρουν να απομονώσουν αρκετό υλικό, θα μπορέσουν να αποκαλύψουν λεπτομέρειες για την υγεία του, τις πιθανές προδιαθέσεις του και ίσως ακόμη και τα βιολογικά θεμέλια της δημιουργικότητάς του.
[via]
