Κάθε φορά που καθόμαστε στον Ήλιο, η επιδερμίδα μας δεν αντιδρά μόνο με τον προφανή τρόπο, δηλαδή με το μαύρισμα ή τα ηλιακά εγκαύματα. Στην πραγματικότητα, στην επιφάνειά της ξεκινά μια περίπλοκη βιοχημική διεργασία όπου πρωταγωνιστούν τα βακτήρια που ζουν πάνω μας. Νέα έρευνα αποκαλύπτει ότι οι μικροοργανισμοί αυτοί δεν είναι απλοί «συγκάτοικοι» στο σώμα μας, αλλά παίζουν κρίσιμο ρόλο στην προστασία απέναντι στις πιο επικίνδυνες συνέπειες της υπεριώδους ακτινοβολίας.
Ο ήλιος και το ανοσοποιητικό
Η υπεριώδης ακτινοβολία (UV) δεν είναι απλώς υπεύθυνη για το μαύρισμα. Δρα σαν ισχυρός διακόπτης του ανοσοποιητικού, αλλάζοντας τη χημική ισορροπία της επιδερμίδας. Όταν οι ακτίνες UV φτάνουν στο δέρμα, μετατρέπουν το ουροκανικό οξύ –μια άφθονη φυσική ουσία– σε ένα διαφορετικό μόριο που ονομάζεται cis-urocanic acid (cis-UCA). Το νέο αυτό μόριο έχει ισχυρή ανοσοκατασταλτική δράση: ουσιαστικά μειώνει τις άμυνες του δέρματος ώστε να μην αντιδρούν υπερβολικά στον ήλιο.
Από τη μια πλευρά, η ιδιότητα αυτή έχει βρει ιατρική αξιοποίηση, αφού επιτρέπει τη χρήση φωτοθεραπείας με UV φως για την αντιμετώπιση παθήσεων όπως η δερματίτιδα. Από την άλλη όμως, η καταστολή των αμυνών καθιστά δυσκολότερη την εξουδετέρωση κυττάρων που έχουν υποστεί βλάβη από την ηλιακή ακτινοβολία, αυξάνοντας μακροπρόθεσμα τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του δέρματος.
Το κλειδί κρύβεται στο μικροβίωμα
Μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Journal of Investigative Dermatology εξηγεί γιατί η θεωρητικά ισχυρή δράση του cis-UCA δεν αποδείχθηκε πάντα το ίδιο έντονη στην πράξη. Η απάντηση βρίσκεται στο μικροβίωμα, δηλαδή στο τεράστιο σύνολο μικροοργανισμών που κατοικούν στην επιδερμίδα μας.
Σε πειράματα με ζώα, οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι μετά από έκθεση σε ακτινοβολία UV, πολλαπλασιάζονταν συγκεκριμένα βακτήρια, κυρίως το Staphylococcus epidermidis. Το εύρημα αυτό δεν ήταν τυχαίο. Το συγκεκριμένο βακτήριο διαθέτει ένζυμο τύπου καταλάσης, το οποίο λειτουργεί σαν «καταστροφέας» του cis-UCA, μειώνοντας τα επίπεδά του στο δέρμα. Με απλά λόγια, ενώ ο ήλιος παράγει την ανοσοκατασταλτική ουσία, τα βακτήρια τη χρησιμοποιούν ως τροφή, περιορίζοντας τη δράση της και προστατεύοντας έτσι τις φυσικές μας άμυνες.
Τι γίνεται χωρίς τα βακτήρια
Για να αποδείξουν τον ρόλο τους, οι ερευνητές απολύμαναν το δέρμα πειραματόζωων ώστε να αφαιρέσουν το μικροβίωμα. Όταν στη συνέχεια τα ζώα εκτέθηκαν σε UV φως, η ανοσοκαταστολή ήταν έντονη και παρατεταμένη, αφού τίποτα δεν ανέκοπτε τη δράση του cis-UCA. Αντίθετα, όταν στο δέρμα υπήρχε μόνο το Staphylococcus epidermidis, οι άμυνες παρέμεναν ενεργές, αποδεικνύοντας τον καθοριστικό ρόλο του.
Η επόμενη γενιά αντηλιακών
Η ανακάλυψη αυτή δεν περιορίζεται στην επιστημονική περιέργεια. Ανοίγει τον δρόμο για νέες εφαρμογές τόσο στην ιατρική όσο και στην κοσμετολογία. Σε ασθενείς με ψωρίαση ή ατοπική δερματίτιδα, η απολύμανση του δέρματος πριν από τη φωτοθεραπεία θα μπορούσε να ενισχύσει τα αποτελέσματα της θεραπείας, αφήνοντας την ανοσοκαταστολή να δράσει πιο έντονα.
Στην καθημερινότητα όμως, ο στόχος είναι ο αντίθετος: να περιορίσουμε την ανοσοκαταστολή ώστε οι φυσικές μας άμυνες να παραμένουν ενεργές ενάντια στις βλάβες του ήλιου. Οι κρέμες του μέλλοντος ίσως δεν αρκούνται στο να μπλοκάρουν τις ακτίνες UV. Μπορεί να περιλαμβάνουν προβιοτικά ή συστατικά που «ταΐζουν» τα ευεργετικά βακτήρια, ενισχύοντας την προστατευτική τους δράση. Με αυτόν τον τρόπο, η ασπίδα μας δεν θα βασίζεται μόνο σε χημικά φίλτρα, αλλά και στη δύναμη του ίδιου μας του μικροβιώματος.
Τα βακτήρια ως σύμμαχοι
Αν και συχνά ταυτίζουμε τα βακτήρια με παθογόνους μικροοργανισμούς, η αλήθεια είναι ότι ζούμε σε στενή συνεργασία με δισεκατομμύρια από αυτά. Ο ανθρώπινος οργανισμός φιλοξενεί περίπου 100 δισεκατομμύρια βακτήρια, δέκα φορές περισσότερα από τον αριθμό των κυττάρων μας. Η συμβολή τους είναι κρίσιμη, είτε πρόκειται για τη ρύθμιση της πέψης είτε για την προστασία από παθογόνους εισβολείς.
Τα τελευταία χρόνια, η διαταραχή του μικροβιώματος έχει συνδεθεί με σοβαρές ασθένειες όπως το Αλτσχάιμερ ή η κατάθλιψη. Η νέα μελέτη έρχεται να προσθέσει άλλη μια διάσταση: τα βακτήρια του δέρματος δρουν και ως φυσικοί ρυθμιστές της ανοσολογικής μας απόκρισης στον ήλιο.
Ένα ερευνητικό μέτωπο με προοπτική
Η σημασία του μικροβιώματος οδηγεί σε ριζικές αλλαγές σε πολλούς τομείς της επιστήμης. Η έρευνα για πιο «υγιεινές» σοκολάτες με προβιοτικά, οι συζητήσεις γύρω από δίαιτες όπως η διαλειμματική νηστεία και οι μελέτες για τη σχέση των μικροοργανισμών με την ψυχική υγεία δείχνουν ότι μπαίνουμε σε μια εποχή όπου η φροντίδα των βακτηρίων μας είναι εξίσου σημαντική με τη φροντίδα του ίδιου μας του σώματος.
Στην περίπτωση της ηλιακής προστασίας, η προοπτική είναι συναρπαστική: ίσως στο μέλλον οι αντηλιακές κρέμες να λειτουργούν σε συνεργασία με το μικροβίωμα, όχι μόνο αποτρέποντας τα εγκαύματα αλλά και μειώνοντας τον κίνδυνο σοβαρών βλαβών. Ο ήλιος θα συνεχίσει να αποτελεί πρόκληση, αλλά χάρη στα «καλά» βακτήρια που ζουν πάνω μας, ίσως βρούμε έναν νέο, πιο φυσικό τρόπο να προστατευτούμε.
[via]
