Ο θάνατος είναι αναπόφευκτος, αλλά το πώς φτάνουμε εκεί διαφέρει δραματικά από άτομο σε άτομο. Ενώ το προσδόκιμο ζωής παγκοσμίως βρίσκεται πλέον στα 73 έτη, υπάρχουν μεγάλες διαφοροποιήσεις μεταξύ χωρών. Όλοι γνωρίζουμε ανθρώπους που διατηρούν ζωτικότητα μέχρι τα βαθιά γεράματα, αλλά και άλλους που παρουσιάζουν απότομη σωματική ή νοητική επιδείνωση νωρίτερα. Αυτό εγείρει ένα κρίσιμο ερώτημα: μπορούμε να επιβραδύνουμε τον ρυθμό με τον οποίο γερνάμε; Και πλησιάζουμε καθόλου στη μυθική «πηγή της νεότητας»;
Τα νέα είναι ανάμεικτα. Από τη μία πλευρά, φαίνεται πως υπάρχει ένα φυσικό όριο στη διάρκεια ζωής του ανθρώπου. Αν και το προσδόκιμο ζωής αυξήθηκε ραγδαία κατά τον 20ό αιώνα, η τάση αυτή έχει επιβραδυνθεί σημαντικά τα τελευταία 30 χρόνια, ειδικά στις ανεπτυγμένες χώρες. Μόλις το 3% των γυναικών και το 1% των ανδρών στις ΗΠΑ αναμένεται σήμερα να φτάσουν τα 100 έτη. Αυτό δείχνει ότι η ιδέα της «ριζικής επιμήκυνσης ζωής» είναι μάλλον ουτοπική, τουλάχιστον προς το παρόν.
Ωστόσο, η επιστημονική κοινότητα έχει αρχίσει να στρέφεται από τη σκέψη της παράτασης της ζωής προς τη βελτίωση της «υγιούς ζωής», δηλαδή των ετών που ζούμε χωρίς σοβαρά προβλήματα υγείας. Το να ζει κανείς μέχρι τα 80 του χωρίς να υποφέρει από χρόνιες ασθένειες είναι ίσως εξίσου σημαντικό – αν όχι πιο σημαντικό – από το να φτάσει τα 100.
Τα καλά νέα είναι ότι υπάρχουν πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να ενισχύσουμε τις πιθανότητες να γερνάμε καλά. Οι δύο βασικότεροι πυλώνες είναι η άσκηση και η διατροφή. Όπως τονίζει ο Sanjai Sinha, αναπληρωτής καθηγητής κλινικής ιατρικής στο Mount Sinai Health System, η τακτική σωματική δραστηριότητα –είτε πρόκειται για τρέξιμο, βάρη ή γιόγκα– συνδέεται ξεκάθαρα με καλύτερη υγεία και μακροβιότητα.
Η άσκηση μειώνει τον κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα, μεταβολικές διαταραχές, διάφορους τύπους καρκίνου και νευροεκφυλιστικές παθήσεις. Ακόμα και μικρές ποσότητες άσκησης είναι ωφέλιμες, ανεξάρτητα από την ηλικία ή τη φυσική κατάσταση.
Όσον αφορά τη διατροφή, το μοντέλο που έχει συνδεθεί πιο σταθερά με τη μακροζωία είναι η μεσογειακή δίαιτα. Περιλαμβάνει άφθονα λαχανικά, φρούτα, όσπρια, δημητριακά ολικής άλεσης, ξηρούς καρπούς, ελαιόλαδο, μέτρια κατανάλωση ψαριού και πουλερικών, και περιορισμό κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος, ζάχαρης και κορεσμένων λιπαρών. Μια επισκόπηση 40 κλινικών μελετών το 2023 έδειξε ότι η μεσογειακή διατροφή υπερτερεί άλλων διατροφικών μοντέλων σε ανθρώπους με αυξημένο καρδιολογικό κίνδυνο.
Ορισμένες συμπεριφορές πρέπει επίσης να αποφεύγονται για να παρατείνουμε τη ζωή μας. Το κάπνισμα, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και η καθιστική ζωή έχουν επανειλημμένα συνδεθεί με μικρότερο προσδόκιμο. Μάλιστα, νέα δεδομένα δείχνουν πως ακόμη και η ποιότητα του ύπνου μπορεί να σχετίζεται με ταχύτερη βιολογική γήρανση.
Παρά την εμπορική έκρηξη προϊόντων που υπόσχονται αντιγήρανση, τα επιστημονικά δεδομένα που στηρίζουν τους ισχυρισμούς τους είναι, στις περισσότερες περιπτώσεις, αδύναμα. Για παράδειγμα, πρόσφατη έρευνα από το NIH κατέρριψε την ιδέα ότι η ταυρίνη, ένα αμινοξύ που συχνά πωλείται ως συμπλήρωμα, σχετίζεται με τη γήρανση, παρά τις ελπίδες που είχαν δημιουργηθεί.
Ο Sinha είναι σαφής:
Παρότι κάποια συμπληρώματα φαίνεται να επηρεάζουν ορισμένα γονίδια και πρωτεΐνες που σχετίζονται με τη γήρανση, δεν υπάρχει καμία αξιόπιστη απόδειξη από κλινικές μελέτες σε ανθρώπους ότι παρατείνουν τη ζωή.
Αυτό δεν σημαίνει ότι η έρευνα δεν προχωρά. Μελέτες για φάρμακα όπως η μετφορμίνη (που χρησιμοποιείται ήδη στον διαβήτη τύπου 2) και η ραπαμυκίνη (που προορίζεται για πρόληψη απόρριψης μοσχευμάτων) βρίσκονται σε εξέλιξη για να διαπιστωθεί αν έχουν επιδράσεις στην επιβράδυνση της γήρανσης. Ο Anthony Molina, καθηγητής στο University of California στο San Diego, εκφράζει συγκρατημένη αισιοδοξία ότι μέσα στα επόμενα χρόνια θα έχουμε απαντήσεις για το τι πραγματικά λειτουργεί.
Διαβάστε επίσης
Πέρα από τη διατροφή και την άσκηση, η επιστήμη ανακαλύπτει συνεχώς νέους βιολογικούς παράγοντες που επηρεάζουν τη γήρανση. Ερευνητές στο The University of Texas Health Science Center στο San Antonio έχουν εστιάσει σε μια νέα έννοια: την «ανοσολογική ανθεκτικότητα», δηλαδή την ικανότητα του ανοσοποιητικού να ανταποκρίνεται επαρκώς χωρίς να προκαλεί υπερβολική φλεγμονή. Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο, άτομα μέσης ηλικίας με υψηλή ανοσολογική ανθεκτικότητα ενδέχεται να έχουν έως και 15 χρόνια προσδόκιμου ζωής περισσότερα από εκείνους με χαμηλότερη ανθεκτικότητα.
Ο επικεφαλής ερευνητής Sunil Ahuja εξηγεί πως η ισορροπημένη φλεγμονή είναι ζωτική: «Πρέπει να βρίσκεται στο σωστό μέρος, στη σωστή ποσότητα, στον σωστό χρόνο». Η ελπίδα του είναι ότι στο μέλλον θα μπορέσουμε να εφαρμόζουμε στοχευμένες, εξατομικευμένες θεραπείες που θα ενισχύουν τη φυσική άμυνα του σώματος και θα επιβραδύνουν τη γήρανση.
Τέλος, ίσως το πιο υποτιμημένο «αντιγηραντικό» στοιχείο είναι η ίδια η αισιοδοξία. Όπως λέει ο Ahuja,
Όταν με ρωτούν ποια είναι η πραγματική υπερτροφή, απαντώ: η στάση ζωής. Η αισιόδοξη σκέψη και η θετική αντιμετώπιση των δυσκολιών φαίνεται, βάσει δεδομένων, να συμβάλλει σε μια αντιφλεγμονώδη, προστατευτική φυσιολογική κατάσταση.
Ίσως να μην βρούμε ποτέ το ελιξίριο της αιώνιας ζωής, αλλά υπάρχουν πολλοί τρόποι να κάνουμε τα χρόνια μας καλύτερα και, γιατί όχι, περισσότερα. Οι επιστήμονες υπόσχονται ότι τα επόμενα χρόνια θα φέρουν ακόμη περισσότερες απαντήσεις.
[via]
