Αν και ο κεραυνός αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του φυσικού μας περιβάλλοντος εδώ και εκατομμύρια χρόνια, συχνά τον αντιμετωπίζουμε περισσότερο με θαυμασμό παρά με φόβο. Τα ηλεκτρικά φαινόμενα που συνοδεύουν τις καταιγίδες δεν παύουν να είναι εντυπωσιακά, ενώ οι σύγχρονες καιρικές προβλέψεις μάς έχουν προσφέρει ένα αίσθημα ασφάλειας. Ωστόσο, οι κίνδυνοι από έναν κεραυνό είναι ακόμη υπαρκτοί και θανατηφόροι. Παρά τις προφυλάξεις, κάθε χρόνο άνθρωποι τραυματίζονται ή ακόμη και χάνουν τη ζωή τους εξαιτίας κεραυνών, είτε βρίσκονται σε εξωτερικό είτε σε εσωτερικό χώρο.
Ένας κεραυνός μπορεί να φτάσει θερμοκρασίες έως και 28000 βαθμούς Κελσίου, ξεπερνώντας κατά πολύ τη θερμότητα της επιφάνειας του Ήλιου. Η ένταση μιας καταιγίδας μπορεί να εξαπλωθεί σε μεγάλη ακτίνα και ένας κεραυνός μπορεί να πέσει αρκετά μακριά από το σημείο όπου ακούγεται η βροντή. Σύμφωνα με την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία των ΗΠΑ, κατά μέσο όρο 43 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους κάθε χρόνο από κεραυνό, με τα στοιχεία να αφορούν την περίοδο 1988–2018. Οι τραυματίες είναι πολλαπλάσιοι και αρκετοί από αυτούς αντιμετωπίζουν σοβαρά, μόνιμα προβλήματα.
Ο κεραυνός επιδρά κυρίως στο νευρικό σύστημα του ανθρώπου και η έκταση της βλάβης εξαρτάται από το πόσο άμεση ήταν η επαφή και από την ένταση του ηλεκτρικού ρεύματος που διήλθε από το σώμα. Ηπιότερα περιστατικά μπορεί να προκαλέσουν ναυτία, ζαλάδα, μυϊκούς πόνους ή προβλήματα στην ισορροπία. Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να προκύψουν εγκεφαλικές κακώσεις, χρόνιος πόνος, γνωστικές δυσλειτουργίες, διαταραχές ύπνου, ακόμα και αλλαγές στην προσωπικότητα ή κατάθλιψη. Στα πιο δραματικά σενάρια, ο κεραυνός μπορεί να προκαλέσει ανακοπή καρδιάς, εγκεφαλικό ή εσωτερικά εγκαύματα.
Πέντε είναι οι βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορεί να πλήξει έναν άνθρωπο ένας κεραυνός: άμεσο χτύπημα, πλευρική εκφόρτιση, ρεύμα εδάφους, αγωγιμότητα και τα λεγόμενα streamers (ηλεκτρικοί πρόδρομοι).
Η πιο συχνή αιτία τραυματισμών, τόσο για ανθρώπους όσο και για ζώα, είναι το ρεύμα του εδάφους. Όταν ο κεραυνός χτυπά ένα αντικείμενο, το ηλεκτρικό φορτίο διαχέεται στο έδαφος και όποιος βρίσκεται σε επαφή με το έδαφος κοντά στο σημείο πρόσκρουσης κινδυνεύει. Σημαντικά περιστατικά έχουν καταγραφεί ακόμη και σε ανθρώπους που βρίσκονται αρκετά μέτρα μακριά από το σημείο πτώσης.
Η πλευρική εκφόρτιση είναι εξίσου επικίνδυνη. Πρόκειται για φαινόμενο κατά το οποίο ο κεραυνός χτυπά ένα αντικείμενο και “πηδάει” σε έναν άνθρωπο που βρίσκεται κοντά. Αυτή η εκφόρτιση είναι ιδιαίτερα συχνή σε άτομα που στέκονται δίπλα σε δέντρα, στύλους ή άλλες ψηλές κατασκευές.
Οι streamers, αν και σπάνιοι, αποτελούν σοβαρή απειλή. Εμφανίζονται όταν υπάρχει αυξημένο ηλεκτρικό φορτίο στο έδαφος και μπορεί να εκτονωθούν όταν πλησιάζει κεραυνός. Οι επιπτώσεις τους μπορεί να είναι θανατηφόρες. Στο εσωτερικό ενός σπιτιού, ο κίνδυνος προέρχεται κυρίως από την αγωγιμότητα: μεταλλικά αντικείμενα όπως βρύσες, σωληνώσεις, ντουζιέρες ή ηλεκτρικές συσκευές μπορούν να μεταφέρουν το ρεύμα στον άνθρωπο. Τέλος, το άμεσο χτύπημα (το πιο σπάνιο αλλά και το πιο καταστροφικό) συμβαίνει όταν ο κεραυνός πέσει κατευθείαν πάνω σε ένα άτομο. Η ενέργεια διαπερνά την επιδερμίδα (γνωστό ως φαινόμενο flashover) και διέρχεται από το σώμα, προκαλώντας σοβαρά εγκαύματα ή και θάνατο.
Για την προστασία από έναν κεραυνό, ο πρώτος και βασικός κανόνας είναι να καταφύγει κανείς σε εσωτερικό χώρο μόλις ακούσει βροντή, ακόμα κι αν η καταιγίδα φαίνεται μακριά. Σύμφωνα με το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Cleveland, το 1/3 των τραυματισμών από κεραυνό συμβαίνουν σε εσωτερικούς χώρους, κάτι που αποδεικνύει ότι δεν επαρκεί απλώς να είσαι “μέσα”. Καλό είναι να αποφεύγονται οι ηλεκτρικές συσκευές, οι μεταλλικές βρύσες, οι πόρτες και τα παράθυρα. Αν η καταφυγή σε εσωτερικό χώρο δεν είναι εφικτή, τότε η επόμενη καλύτερη επιλογή είναι να αποφύγει κανείς σημεία με υψηλή αγωγιμότητα, όπως δέντρα, βράχια και υδάτινες επιφάνειες. Δεν πρέπει ποτέ να ξαπλώνουμε στο έδαφος, αντίθετα, συνιστάται να σκύψουμε χαμηλά και να σταθούμε στις μύτες των ποδιών, μειώνοντας την επιφάνεια επαφής με το έδαφος.
Πέρα από την ατομική ευθύνη, η κοινότητα μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στον περιορισμό του κινδύνου. Επιστημονικές έρευνες έχουν δείξει ότι η ρύπανση από εμπορικά πλοία μπορεί να αυξήσει τη συχνότητα και την ένταση των καταιγίδων. Σε αντίστοιχες περιπτώσεις, η επιβολή περιβαλλοντικών ρυθμίσεων συνέβαλε στη μείωση των φαινομένων.
[via]
