Η αναζήτηση ζωής πέρα από τη Γη αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα επιστημονικά στοιχήματα της ανθρωπότητας. Παρά τις δεκαετίες εξερεύνησης του Διαστήματος, μόλις μία αποστολή έχει επιχειρήσει άμεσα να απαντήσει σε αυτό το ερώτημα: οι αποστολές Viking της NASA το καλοκαίρι του 1976. Πενήντα χρόνια αργότερα, τα δεδομένα εκείνων των αποστολών εξακολουθούν να τροφοδοτούν τη συζήτηση για το αν ο Άρης φιλοξένησε ποτέ ή φιλοξενεί ακόμη μορφές ζωής.
Οι αποστολές Viking αποτελούνταν από δύο πανομοιότυπα σκάφη, το Viking 1 και το Viking 2, που εκτοξεύθηκαν με τρεις εβδομάδες διαφορά. Το κάθε σκάφος διέθετε έναν δορυφόρο σε τροχιά και έναν προσεδαφιστή. Το Viking 1 μπήκε σε τροχιά στις 19 Ιουνίου 1976 και προσεδαφίστηκε με επιτυχία στις 20 Ιουλίου, επέτειο της πρώτης σεληνιακής αποστολής με ανθρώπινο πλήρωμα. Λίγες εβδομάδες αργότερα, στις 3 Σεπτεμβρίου, το Viking 2 ακούμπησε επίσης στον Άρη, βορειοδυτικά της πρώτης τοποθεσίας.
Οι δύο αποστολές δεν περιορίστηκαν μόνο στην αναζήτηση ζωής. Εξοπλίστηκαν με όργανα που κατέγραψαν εικόνες, θερμική ενέργεια, καιρικά φαινόμενα, καθώς και τη χημική σύσταση του εδάφους, της σκόνης και της ατμόσφαιρας. Οι μετρήσεις αποκάλυψαν ότι ο Άρης διέθετε κάποτε πολύ πιο πυκνή ατμόσφαιρα, η οποία χάθηκε σταδιακά. Επίσης, παρατηρήθηκε πως οι άνεμοι ανυψώνουν σωματίδια σκόνης, χαρίζοντας στον ουρανό του πλανήτη τη μόνιμη ροζ απόχρωσή του.
Ακόμη πιο ενδιαφέρον ήταν το εύρημα ότι η ατμοσφαιρική πίεση στον Άρη μεταβάλλεται εποχικά. Οι παγωμένοι πόλοι του πλανήτη, που αποτελούνται από διοξείδιο του άνθρακα, λιώνουν το καλοκαίρι και ξαναπαγώνουν τον χειμώνα, επηρεάζοντας άμεσα την ατμόσφαιρα.
Διαβάστε επίσης
Ο κύριος στόχος των αποστολών ήταν τρία βιολογικά πειράματα, σχεδιασμένα να ανιχνεύσουν μικροοργανισμούς στο έδαφος του Άρη. Κάθε δείγμα τοποθετήθηκε σε αποστειρωμένο θάλαμο, όπου εκτέθηκε σε θρεπτικά συστατικά και διαφορετικές συνθήκες ατμόσφαιρας.
Το πρώτο, γνωστό ως πείραμα πυρολυτικής απελευθέρωσης, προσομοίωσε την ατμόσφαιρα του Άρη με ραδιενεργά αέρια. Το δεύτερο έδωσε στα δείγματα ένα θρεπτικό υλικό με ραδιενεργό άνθρακα, παρακολουθώντας αν παραγόταν ραδιενεργό διοξείδιο του άνθρακα. Τα αποτελέσματα σε αυτήν την περίπτωση έδειξαν ενδείξεις που θα μπορούσαν να έχουν βιολογική προέλευση.
Το τρίτο, πείραμα ανταλλαγής αερίων, χρησιμοποίησε ήλιο και ποικίλα θρεπτικά υλικά. Οι μεταβολές που καταγράφηκαν στο χημικό περιβάλλον του θαλάμου εξηγήθηκαν κυρίως από ανόργανες χημικές αντιδράσεις, όπως εκείνες που προκλήθηκαν από υπεροξείδια στο έδαφος.
Συνολικά, τα ευρήματα ήταν αμφιλεγόμενα. Μόνο το δεύτερο πείραμα παρείχε πιθανές ενδείξεις ζωής, ενώ τα υπόλοιπα υποδείκνυαν χημικές αντιδράσεις χωρίς βιολογικό υπόβαθρο. Η επίσημη θέση των επιστημόνων ήταν ότι δεν υπήρξε σαφής ανίχνευση ζωής, αν και η πιθανότητα δεν αποκλείστηκε ποτέ πλήρως.
Εκτός από τα βιολογικά πειράματα, τα Viking διέθεταν και όργανα που αναζητούσαν οργανικές ενώσεις απευθείας στην επιφάνεια του Άρη. Παρά τις προσδοκίες, δεν εντοπίστηκε καμία. Αυτό ξάφνιασε τους ερευνητές, καθώς είναι γνωστό ότι μετεωρίτες με οργανικά συστατικά έχουν προσκρούσει στον πλανήτη πολλές φορές στην ιστορία του.
Η εξήγηση ήρθε δεκαετίες αργότερα, το 2008, όταν το σκάφος Phoenix εντόπισε μεγάλες συγκεντρώσεις υπερχλωρικού στο αρειανό έδαφος. Το υπερχλωρικό, όταν θερμανθεί, καταστρέφει οργανικές ενώσεις, κάτι που πιθανότατα εξηγεί γιατί τα Viking δεν ανίχνευσαν τίποτα.
Οι μετρήσεις των Viking συνεχίζουν να αξιοποιούνται και σήμερα. Ο Steven A. Benner, επικεφαλής του Foundation for Applied Molecular Evolution, πρότεινε πρόσφατα ένα νέο μοντέλο για πιθανή ζωή στον Άρη. Σύμφωνα με αυτό, μικροοργανισμοί θα μπορούσαν να έχουν χρησιμοποιήσει τον ραδιενεργό άνθρακα των πειραμάτων για να παραγάγουν ενέργεια, εκλύοντας διοξείδιο του άνθρακα. Το μοντέλο προβλέπει επίσης ότι οι μικροοργανισμοί ίσως απορροφούν οξυγόνο τη νύχτα και απελευθερώνουν διοξείδιο του άνθρακα, γεγονός που θα μπορούσε να εξηγήσει κάποιες αντιδράσεις που παρατηρήθηκαν.
Αν το σενάριο αυτό αποδειχθεί, θα σημαίνει ότι μορφές ζωής μπορεί να υπάρχουν ακόμη και σήμερα στην επιφάνεια του Άρη. Ωστόσο, απαιτούνται νέα πειράματα και πιο εξελιγμένα όργανα για να επιβεβαιωθεί αυτή η ελκυστική αλλά αβέβαιη υπόθεση.
[via]
