Η σκηνή είναι γνώριμη: μιλάς με φίλους για ένα πιθανό Σαββατοκύριακο εκτός πόλης, συζητάτε για ενοικίαση αυτοκινήτου ή για εξοχικές κατοικίες, και λίγες ώρες αργότερα ανοίγεις το Instagram για να βρεις μπροστά σου διαφημίσεις ταξιδιωτικών γραφείων και προσφορές ενοικίασης αυτοκινήτων. Η αίσθηση ότι το κινητό «μας ακούει» εγκαθίσταται εύκολα στο μυαλό.
Σε αυτό το κλίμα, ο Adam Mosseri, διευθυντής του Instagram, ανέβασε πρόσφατα ένα βίντεο για να διαψεύσει κατηγορηματικά αυτόν τον διαδεδομένο μύθο. Με απλό και προσωπικό ύφος, θέλησε να ξεκαθαρίσει ότι η εφαρμογή δεν χρησιμοποιεί το μικρόφωνο των smartphones για να κατασκοπεύει τους χρήστες. Η παρέμβαση του ήρθε τη στιγμή που η Meta ανακοίνωσε ότι από τον Δεκέμβριο οι συνομιλίες με τον AI βοηθό της θα αξιοποιούνται για την εξατομίκευση διαφημίσεων και προτάσεων, μια αλλαγή που προς το παρόν δεν θα ισχύσει στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η σύμπτωση αυτή τροφοδότησε εκ νέου τη συζήτηση.
«Δεν σας ακούμε. Δεν χρησιμοποιούμε το μικρόφωνο του τηλεφώνου για να σας κατασκοπεύσουμε. Αν το κάναμε, θα ήταν σοβαρή παραβίαση της ιδιωτικότητάς σας. Επιπλέον, θα άδειαζε άμεσα η μπαταρία της συσκευής σας και θα βλέπατε την ένδειξη στην κορυφή της οθόνης ότι το μικρόφωνο είναι ενεργό», δήλωσε ο Mosseri.
Σύμφωνα με τον ίδιο, αυτό που μοιάζει με «μαγικό» είναι στην πραγματικότητα αποτέλεσμα αρκετά συνηθισμένων καταστάσεων. Μερικές φορές έχουμε ήδη αναζητήσει κάτι χωρίς να το θυμόμαστε. Άλλες φορές κάποιος κοντινός μας άνθρωπος έκανε σχετική αναζήτηση και η πλατφόρμα το λαμβάνει υπόψη. Συχνά, μια διαφήμιση μας έχει εμφανιστεί παλαιότερα και δεν της δώσαμε σημασία, μέχρι που συζητήθηκε στην παρέα και την παρατηρήσαμε. Και φυσικά, δεν λείπει και το απλό ενδεχόμενο της σύμπτωσης.
«Ξέρω ότι μερικοί δεν θα με πιστέψετε, όσο κι αν το εξηγήσω. Όμως θέλω να είναι ξεκάθαρο: δεν χρησιμοποιούμε το μικρόφωνό σας. Τα σχόλια κάτω από αυτή την ανάρτηση σίγουρα θα είναι έντονα, αλλά έπρεπε να το πω», πρόσθεσε κλείνοντας το βίντεο με ελαφρύ ύφος.
Δεν είναι η πρώτη φορά που η Meta προσπαθεί να βάλει τέλος στις υποψίες. Από το 2016, η Facebook είχε διαβεβαιώσει ότι δεν αξιοποιεί το μικρόφωνο για στοχευμένη διαφήμιση ή για να τροποποιεί το περιεχόμενο του feed. Το 2018, ο Mark Zuckerberg σε ακρόαση στη Γερουσία των ΗΠΑ απάντησε με ένα κατηγορηματικό «όχι» στην ίδια ερώτηση. Αργότερα, ακόμη και οι σελίδες υποστήριξης της εταιρείας επανέλαβαν το ίδιο μήνυμα.
Η ακαδημαϊκή κοινότητα επίσης έβαλε το θέμα στο μικροσκόπιο. Το 2017, ερευνητές του Northeastern University μελέτησαν περισσότερες από 17.000 εφαρμογές Android, ανάμεσά τους και αυτές της Facebook, για να διαπιστώσουν αν ενεργοποιούν το μικρόφωνο χωρίς άδεια. Μετά από μήνες δοκιμών, δεν βρέθηκε καμία απόδειξη ότι κάτι τέτοιο συμβαίνει. Κατέγραψαν μεν άλλες μορφές συλλογής δεδομένων, αλλά όχι ηχητικές καταγραφές. Οι ίδιοι οι ερευνητές παραδέχθηκαν πάντως ότι δεν εξετάστηκαν όλα τα πιθανά σενάρια.
Αξίζει επίσης να θυμηθούμε τις τεχνικές δικλείδες ασφαλείας των σύγχρονων συστημάτων. Σε iOS και Android, καμία εφαρμογή δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει το μικρόφωνο χωρίς ρητή άδεια του χρήστη. Και όταν αυτό είναι ενεργό, εμφανίζεται πάντα κάποιος δείκτης: ένα χρωματιστό σημείο, μια ειδοποίηση ή μια ένδειξη στη μπάρα ειδοποιήσεων. Επιπλέον, η συνεχής χρήση μικροφώνου θα είχε μεγάλο κόστος στην κατανάλωση μπαταρίας, κάτι που δεν θα περνούσε απαρατήρητο.
Η αίσθηση ότι «μας ακούν» είναι πιο εύκολη εξήγηση για τον μέσο χρήστη από το να κατανοήσει τον πολύπλοκο μηχανισμό των στοχευμένων διαφημίσεων. Ο αλγόριθμος βασίζεται σε έναν τεράστιο όγκο δεδομένων και σε περίπλοκα δίκτυα που συχνά παραμένουν αόρατα. Η ακρίβεια με την οποία εμφανίζονται οι διαφημίσεις μοιάζει ανεξήγητη, ενισχύοντας την ιδέα ότι το κινητό καταγράφει τις συνομιλίες μας. Σε αυτό συμβάλλει και η επιλεκτική μας μνήμη: θυμόμαστε τις συμπτώσεις που μας εντυπωσίασαν, αλλά όχι τις πολυάριθμες φορές που οι διαφημίσεις δεν είχαν καμία σχέση με αυτά που λέγαμε.
Δεν μπορεί βέβαια να αγνοηθεί και η ίδια η ιστορία της Meta, που έχει βρεθεί στο επίκεντρο πολλών κρίσεων γύρω από τα προσωπικά δεδομένα. Αυτή η προϊστορία κάνει τους χρήστες πιο δύσπιστους και ενισχύει την καχυποψία ακόμη κι όταν υπάρχουν τεχνικές αποδείξεις για το αντίθετο.
Η νέα τοποθέτηση του Mosseri δύσκολα θα βάλει οριστικό τέλος σε μια θεωρία που έχει ριζώσει βαθιά στην ψηφιακή κουλτούρα. Όμως δείχνει την πρόθεση της Meta να αντιμετωπίσει το ζήτημα με διαφάνεια και, ταυτόχρονα, να ανοίξει το δρόμο για τη νέα εποχή όπου η AI θα παίζει ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση των εμπειριών και των διαφημίσεων.
