Στον “πόλεμο” της πλανητικής άμυνας, η γνώση είναι το ήμισυ του παντός. Μέχρι σήμερα, η ανθρωπότητα βασιζόταν σε επίγεια τηλεσκόπια που, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες, άφηναν τεράστια “τυφλά σημεία” στον ουρανό. Αυτό πλέον αλλάζει. Η NASA έδωσε το πράσινο φως για την κατασκευή και εκτόξευση του NEO Surveyor, ενός διαστημικού τηλεσκοπίου νέας γενιάς με έναν και μοναδικό, κρίσιμο σκοπό: να εντοπίσει τους “σιωπηλούς δολοφόνους” του Ηλιακού μας Συστήματος πριν να είναι αργά.
Η αποστολή NEO Surveyor (Near-Earth Object Surveyor) δεν είναι απλώς άλλο ένα επιστημονικό πρόγραμμα για τη μελέτη μακρινών γαλαξιών. Είναι η πρώτη διαστημική αποστολή στην ιστορία της NASA που σχεδιάστηκε αποκλειστικά για την πλανητική άμυνα. Στόχος της είναι να εντοπίσει το 90% των αστεροειδών και κομητών με διάμετρο άνω των 140 μέτρων που πλησιάζουν τη Γη – αντικείμενα γνωστά ως “city-killers” (καταστροφείς πόλεων).
Γιατί χρειαζόμαστε έναν “φρουρό” στο Διάστημα;
Η ανάγκη για το NEO Surveyor προέκυψε από ένα ανησυχητικό κενό στην άμυνά μας. Το 2005, το Κογκρέσο των ΗΠΑ ανέθεσε στη NASA να εντοπίσει το 90% όλων των αντικειμένων κοντά στη Γη (NEO) που είναι μεγαλύτερα από 140 μέτρα. Ωστόσο, σχεδόν δύο δεκαετίες αργότερα, εκτιμάται ότι έχουμε βρει λιγότερο από το 50% αυτών των αντικειμένων.
Το πρόβλημα με τα επίγεια τηλεσκόπια είναι ότι περιορίζονται από την ατμόσφαιρα, τον καιρό και, κυρίως, το φως της ημέρας. Δεν μπορούν να δουν αστεροειδείς που έρχονται από την κατεύθυνση του Ήλιου – μια “τυφλή γωνία” που αποδείχθηκε επικίνδυνη το 2013, όταν ο μετεωρίτης του Τσελιάμπινσκ εξερράγη πάνω από τη Ρωσία τραυματίζοντας χιλιάδες ανθρώπους, χωρίς κανείς να τον έχει δει να έρχεται.
Η υπέρυθρη όραση: Βλέποντας το αόρατο
Το “κρυφό χαρτί” του NEO Surveyor είναι η τεχνολογία του. Σε αντίθεση με τα οπτικά τηλεσκόπια που βασίζονται στην αντανάκλαση του ηλιακού φωτός, το NEO Surveyor θα λειτουργεί στο υπέρυθρο φάσμα.
Όπως εξηγεί η Amy Mainzer, η επικεφαλής της αποστολής και καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα, οι αστεροειδείς είναι συχνά τόσο σκοτεινοί όσο ένα κομμάτι κάρβουνο, καθιστώντας τους σχεδόν αόρατους στο μαύρο φόντο του διαστήματος. Ωστόσο, καθώς θερμαίνονται από τον Ήλιο, εκπέμπουν θερμότητα. Στο υπέρυθρο φάσμα, αυτά τα σκοτεινά βράχια λάμπουν έντονα. Το τηλεσκόπιο θα μπορεί έτσι να εντοπίζει ακόμη και τους πιο σκοτεινούς αστεροειδείς, ανεξάρτητα από το πόσο φως αντανακλούν, δίνοντας στους επιστήμονες ακριβή δεδομένα όχι μόνο για την τροχιά τους, αλλά και για το μέγεθός τους.
Η απειλή των 140 μέτρων
Γιατί όμως η εμμονή με τα 140 μέτρα; Οι επιστήμονες διαχωρίζουν τους αστεροειδείς σε δύο κατηγορίες κινδύνου. Οι “πλανητικοί δολοφόνοι” (άνω του 1 χιλιομέτρου), όπως αυτός που εξαφάνισε τους δεινοσαύρους, έχουν ευτυχώς εντοπιστεί σχεδόν όλοι και κανένας δεν απειλεί τη Γη στο άμεσο μέλλον.
Η πραγματική απειλή κρύβεται στους αστεροειδείς μεσαίου μεγέθους. Ένας βράχος 140 μέτρων, αν χτυπήσει τη Γη, δεν θα εξαφανίσει το ανθρώπινο είδος, αλλά θα μπορούσε να ισοπεδώσει μια ολόκληρη μητροπολιτική περιοχή, προκαλώντας εκατομμύρια θύματα και οικονομική καταστροφή άνευ προηγουμένου. Είναι η κατηγορία κινδύνου που συνδυάζει την υψηλή πιθανότητα πρόσκρουσης (είναι πολλοί) με την ικανότητα πρόκλησης μαζικής καταστροφής.
Χρονοδιάγραμμα και κόστος
Μετά από χρόνια καθυστερήσεων και αβεβαιότητας σχετικά με τη χρηματοδότηση, η NASA πέρασε το έργο στο στάδιο της ανάπτυξης (Key Decision Point C), κλειδώνοντας τον προϋπολογισμό στα 1,2 δισεκατομμύρια δολάρια. Η εκτόξευση προγραμματίζεται πλέον για το 2027 ή το αργότερο τον Ιούνιο του 2028. Το τηλεσκόπιο θα τοποθετηθεί στο σημείο Lagrange L1, μια θέση βαρυτικής ισορροπίας μεταξύ Γης και Ήλιου, που του επιτρέπει να έχει μόνιμα “ανοιχτά μάτια” προς το εσωτερικό του ηλιακού συστήματος.
Η επόμενη μέρα στην πλανητική άμυνα
Η αποστολή NEO Surveyor έρχεται να συμπληρώσει την επιτυχία της αποστολής DART της NASA, η οποία απέδειξε πέρυσι ότι μπορούμε να εκτρέψουμε έναν αστεροειδή χτυπώντας τον με ένα σκάφος. Όμως, όπως συχνά τονίζουν οι ειδικοί της πλανητικής άμυνας: «Δεν μπορείς να εκτρέψεις έναν αστεροειδή αν δεν ξέρεις ότι έρχεται».
Με το NEO Surveyor σε τροχιά, η ανθρωπότητα θα αποκτήσει επιτέλους την πολυτέλεια του χρόνου. Αν εντοπίσουμε έναν επικίνδυνο αστεροειδή δέκα ή είκοσι χρόνια πριν την πρόσκρουση, έχουμε τις τεχνολογικές λύσεις να τον σταματήσουμε. Το νέο τηλεσκόπιο της NASA υπόσχεται να μετατρέψει τον εφιάλτη ενός ξαφνικού χτυπήματος σε ένα διαχειρίσιμο πρόβλημα φυσικής.
